تبیین وسیرتاریخی عهدالهی انسان ازمنظرعلامه طباطبایی (درآمدی برتفسیرموضوعی سوره اعراف درتفسیرالمیزان)

عهدازمفاهیم پرکاربردقرآنی است که دربیشترموارد به معنای پیمان ومیثاق است.دریک دورنمای کلّی،قرآن کریم در مواردمتعددی به ارزش وحفظ عهد ومیثاق ونیزمذمّت شدیدنقض عهدومیثاق تأکیدنموده وعموماً برخی اعمال ورفتاربنی اسرائیل به عنوان مصادیق بارزعهدشکنی مؤمنین گذشته اشاره شده است.اقرارانسان به ربوبیت وتوحید خداوندی،یکی ازاشکال میثاق الهی درقرآن بیان شده است.فلسفه بعثت پیامبران وهم چنین نزول قرآن درراستاییادآوری عهدالهی انسان تلقی می شوند.براین اساس،هدف اصلی پژوهش تبیین وسیرتاریخی عهدالهی انسان ازمنظرعلامه طباطبایی با تاکید برتفسیرموضوعی سوره ای خواهدبود."تفسیرموضوعی سوره ای قرآن"یکی ازانواعسه گانه تفسیرموضوعی قرآن بامحوریت سوره می باشد.علامه طباطبایی درتمامی مجلدات تفسیرالمیزان اصول و مبانی خاصی درزمینه تفسیرموضوعی سوره ای قرآن راعملیاتی کرده است: 1)هدفمندی سوره، 2)ساختارمندی سورهو 3)پیوستگی سوره.تفسیرموضوعی سوره ای قرآن یکی ازمشخصات نوآورانه،منحصربه فرد،ممتازوبرجسته والبته مغفول تفسیر المیزان بوده که کمترموردتوجه وبررسی قرآن پژوهان بوده است.علامه طباطبایی نقشی پیشتازانه دراین نوع تفسیردرالمیزان داشته وسنگ بنای محکم،استوارومطمئنی دراین راه استوارنموده است.سوره اعراف، نخستین سوره طولانی نازل شده درقرآن است،نخستین سوره ای که به تفصیل سرگذشت پیامبران می پردازد طولانی ترین سوره مکی است.غرض وهدفمندی سوره اعراف درتفسیر المیزان پیرامون «عهدالهی انسان دراقراربه ربوبیت خداوندمتعال» گزارش شده است.ساختارسوره اعراف،براساس تفسیرالمیزان به بیست ودوبخش تقسیم شده وبه بررسی ابعادگوناگون «عهدالهی انسان دراقراربه ربوبیت خداوندمتعال» پرداخته شده است.ازنظرعلامه طباطبایی آیه «ذر» درزمینه پیمان گرفتن ازبنى نوع بشربرربوبیت پروردگارازدقیق ترین آیات قرآنى ازحیث معناواززیباترین آیات ازنظرنظم واسلوب است.تناسب بین بخشی وهمچنین تناسب درون بخشی آیات سوره باهدف وغرض سوره اعراف لحاظ شده است.بیان قصص هفت گانه قرآنی آدم،نوح،هود،صالح،لوط،شعیب وموسی(علیهم اسلام)نشان ازتبیین سیرتاریخی عهدالهی انسان داشته است.هدف و غرض سوره اعراف مبنی بر"بیان عهدالهی انسان"،درتمامی بخش های بیست ودوگانه سوره به مثابه بخش های مختلف پیوسته ومرتبط بایکدیگرتبیین شده که معرف رویکردپیوستگی وتناسب آیات ازمنظرعلامه طباطبایی بوده است.نکات تکمیلی تفسیرسوره اعراف براساس تفسیرالمیزان درپانزده بخش ارائه گردیده است.نتایج نهایی بررسی مقایسه ای نشان ازهم پوشی،شباهت وقرابت بسیارنزدیکساختارسوره اعراف برحسب چهارتفسیرالمیزان،البیان،معارج التفکرودقائق التدبروفی ظلال القرآن داشته است.

کلیدواژه ها:

قرآن ، عهدالهی انسان ، سوره اعراف ، تفسیرالمیزان ، تفسیرموضوعی سوره ای