مطالعه جذب سطحی و واجذب عناصر کم مصرف روی، آهن، مس و منگنز در خاکهای آهکی تحت کشت گندم و ارتباط آن با ویژگیهای فیزیکوشیمیایی خاک و جذب این عناصر توسط گندم

عناصر غذایی کم مصرف در خاکهای آهکی به شدت جذب شده و از دسترس گیاه خارج میشوند. لذا دانستن رفتار این خاکها از نظر جذب عناصر کم مصرف و همچنین توانایی آنها در آزادسازی عناصر جذب شده به محلول خاک از اهمیت خاصی برخوردار است. این امر میتواند ما را در تصمیمگیریهای بعدی در زمینه چگونگی مصرف عناصر کم نیاز یاری رساند. در این پروژه جذب سطحی روی و مس در ‮‭20‬ نمونه خاک از مزارع مختلف گندمکاری کشور از طریق برقراری تعادل با محلولهای حاوی 5 تا ‮‭2000‬ میلی گرم در لیتر روی و مس در دمای ‮‭25‬ ‭C ‬مورد مطالعه قرار گرفت. دادهها با معادلات جذب سطحی برازش داده شد و همبستگی خصوصیات خاک با جذب سطحی این عناصر بررسی گردید. واجذب روی با استفاده از محلولهای ‭CaCl‬2 و ‭DTPA ‬اندازهگیری شد. در گلخانه، گندم در یک طرح فاکتوریل با دو عامل نوع خاک و سه سطح روی و مس (صفر، 5 و ‮‭10‬ میلیگرم درکیلوگرم خاک) در سه تکرار کشت شد. پس از 8 هفته گیاهان برداشت شده و وزن خشک اندام هوایی، غلظت و جذب کل این عناصر توسط گندم اندازهگیری گردید.سپس همبستگی بین صفات گیاهی اندازهگیری شده و پارامترهای معادلات جذب سطحی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که رفتار جذب سطحی روی و مس به خوبی با معادلات لانگمویر، فروندلیچ و تمکین قابل پیش بینی می باشد. جذب سطحی روی با همدمای فروندلیچ و جذب سطحی مس با همدمای لانگ مویر بهترین برازش را داشتند.جذب سطحی مس در خاکها در دو سطح صورت گرفت.در خاکهای مورد مطالعه، مس بیشتر از روی جذب گردید. حداکثر جذب روی (ثابت ‭b ‬در معادله لانگ مویر) بین ‮‭10024‬ تا ‮‭54461‬ میکروگرم در گرم خاک و حداکثر جذب مس در سطح اول (‮‭50-500‬ میلیگرم مس در لیتر محلول تعادلی) بین ‮‭7246‬ تا ‮‭12354‬ میکروگرم در گرم و در سطح دوم (‮‭500-2000‬ میلیگرم مس در لیتر محلول تعادلی) بین ‮‭33908‬ تا ‮‭319493‬ میکروگرم در گرم خاک متغیر بود.انرژی جذب (ثابت ‭k ‬در معادله لانگ مویر) در سطح دوم جذب مس به طور مشخصی کمتر از سطح اول بود. کربن آلی بیشترین همبستگی را با جذب سطحی روی داشت.روابط رگرسیونی نشان داد که حداکثر جذب روی با افزایش مقدار کربنات کلسیم خاک افزایش می یابد. در غلظتهای کم محلول تعادلی (کمتر از ‮‭100‬ میلیگرم در لیتر) توانایی ‭DTPA ‬در واجذب روی جذب سطحی شده بیش از ‭CaCl‬2 بود در حالی که در غلظتهای بالاتر ‭CaCl‬2 روی جذب سطحی شده بیشتری را نسبت به ‭DTPA ‬واجذب نمود.به طور متوسط روی واجذب شده توسط ‭CaCl‬2 و ‭DTPA ‬در اغلب خاکها کمتر از ‮‭10‬ درصد روی جذب سطحی شده بود.در بین خصوصیات خاک، جذب سطحی مس با کربن آلی و مس قابل استفاده رابطه معنی دار و منفی داشت. به طور متوسط کاربرد روی و مس سبب افزایش وزن خشک اندام هوایی، غلظت و جذب کل روی و مس توسط گندم گردید. اثر مصرف روی و مس بر صفات گیاهی مورد بررسی در خاکهای مختلف متفاوت بود. در‮‭50‬ درصد از خاکهای مورد بررسی، مصرف روی و مس به ویژه در سطح ‮‭10‬ میلیگرم در کیلوگرم خاک سبب افزایش معنی دار وزن خشک اندام هوایی گندم گردید. بین پاسخهای گیاهی گندم و ضرایب معادلات جذب سطحی روی و مس همبستگی معنی داری مشاهده نشد.

کلیدواژه ها:

عناصر کمیاب خاک ، جذب پذیری خاک ، خاک های آهکی ، روی ، مس ، خواص شیمیایی - فیزیکی خاک