شناسایی پارازیتوییدهای شته های پنبه و بررسی کارایی و تغییرات جمعیت آن ها

شته ها از آفات مهم پنبه بوده و با کاهش رشد بوته ها، ریزش برگ و قوزه، چسبندگی الیاف و رشد قارچهای ساپروفیت باعث کاهش محصول می شوند. با توجه به این که زنبورهای پارازیتویید گروه مهمی از دشمنان طبیعی شته ها را تشکیل می دهند، در این تحقیق به منظور شناسایی و اطلاع از کارآیی آن ها، آزمایشی در سال های ‮‭1382‬ و ‮‭1383‬ در مزارع پنبه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد، گرگان و ورامین انجام گردید. برای این منظور، هر هفته تعداد ‮‭50‬ بوته پنبه بصورت تصادفی انتخاب و در هر بوته تعداد 3 برگ از سطوح فوقانی، میانی و تحتانی (جمعا ‮‭150‬ برگ) مورد آمار برداری قرار گرفت. شته های مومیایی بدست آمده تا زمان خروج زنبورها در لوله های آزمایش قرار داده شدند و درصد پارازیتیسم از نسبت تعداد شته های مومیایی به کل شته ها بدست آمد. همچنین روند تغییرات جمعیت شته های میزبان و پارازیتوییدها و همبستگی آن ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که شته سبز پنبه،‭Aphis gossypii ‬گونه غالب شته های مزارع پنبه می باشد. زنبورهای پارازیتویید جمع آوری شده از منطقه گنبد متعلق به جنس‭Aphelinus ‬از خانواده ‭Aphelinidae ‬بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که زنبورهای پارازیتویید در صورت وجود شرایط مناسب، فعالیت خوبی داشته و از دشمنان طبیعی موثر شته های پنبه به شمار می روند، بطوری که در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد در سال های مختلف این تحقیق بطور متوسط ‮‭56/5‬ و ‮‭62/8‬ درصد از شته ها را پارازیته نمودند و درصد پارازیتیسم در طول فصل زراعی قابل توجه ( ‮‭12/5‬ تا ‮‭94‬ درصد) بود. در مجموع با توجه به درصد پارازیتیسم بالا، همبستگی معنی دار بین جمعیت شته ها و پارازیتوییدها و رفتار تغذیه از میزبان زنبورها، می توان پارازیتوییدهای مزارع پنبه گنبد را به عنوان عوامل مهم کنترل بیولوژیک شته ها معرفی نمود. با این وجود پارازیتوییدهای شته های مزارع پنبه مناطق گرگان و ورامین (گونه ‭Lysiphlebus fabarum ‬از زیر خانواده ‭Aphidiinae ‬خانواده ‭Braconidae )‬، در طول فصل زراعی جمعیت پایینی داشتند که لزوم انجام برنامه های حفاظت و حمایت از این دشمنان طبیعی را در برابر سمپاشی های گسترده در این مناطق نشان می دهد. واژه های کلیدی: شته های پنبه، پارازیتویید شته، تغییرات جمعیت، کارایی