تاثیر مدیریت کاه و کلش توام با روش های مختلف تهیه زمین بر عملکرد محصول در تناوب آیش گندم در مزارع دیم زارعین

با توجه به اینکه قسمت اعظم دیمصزارهای کشور (بیش از %‮‭51‬ ) در منطقه شمالصغرب کشور واقع شده است ولی عملکرد گندم در دیمصزارهای استان آذربایجانصشرقی با توجه به پتانیسل این اراضی چندان قابل قبول نمی باشد. در اثر مدیریت غیراصولی ک اه و کلش (از طریق سوزاندن، چرانیدن، جمعص آوری کردن و ... ) زمین عاری از بقایای گیاهی شده و در دراز مدت مواد آلی خاک کمتر، فشردگی خاک بیشتر و فرسایش های آبی و بادی فزونی می یابد. به منظور مدیریت کاه و کلش توام با روش های مختلف خاک ورزی در سال آیش و بررسی تاثیرات آن بر رطوبت حفظ و ذخیره شده در خاک، بعضی خواص فیزیکی خاک و عملکرد گندم دیم، در سال های گذشته پروژه تحقیقاتی به مدت 4 سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. لذا به منظور تطبیق نتایج حاصله از شرایط تحقیقاتی با شرایط زارعین، این پروژه از پاییز سال ‮‭1388‬ با 4 تیمار در 4 تکرار براساس طرح پایه بلوک های کامل تصادفی به مدت دو سال زراعی در مناطق هشترود و مراغه با تیمارهای آزمایشی زیر اجرا گردید‭: =T‬1 پخش یکنواخت کاه و کلش موجود در زمین و انجام خاک ورزی با گاوآهن قلمی درپاییز+ پنجهصغ ازی دربهار+ کاشت با خطی کار، ‭=T‬2 پخش یکنواخت کاه و کلش موجود در زمین و انجام خاک ورزی با گاوآهن بدون صفحه برگردان در پاییز + پنجهصغازی در بهار + کاشت توسط خطی کار، ‭=T‬3شاهد(جمع کردن کاه وکلش درپاییز+ انجام خاک ورزی باگاوآهن برگ ردانداردر اواسط بهار+ کاشت توسط خطی کار)، T4 =جمع کردن ک اه و کلش در پاییز + انجام خاک ورزی با گاوآهن بدون صفحه برگردان دراواسط بهار+ کاشت توسط خطی کار. کاشت گندم رقم سرداری با فرمول کودی N‮‭50‬P‮‭20‬ توسط بذرکاربا قابلیت جایگذاری کود درزیربذرانجام گرفت درمراحل کاشت گندم وخوشه- دهی گندم درصدرطوبت وزنی خاک ازاعماق‮‭20-10‬،‮‭10-0‬ و‮‭20-30‬ سانتی متر اندازه گیری شد.پس ازرسیدگی محصول،عملکرد دانه واجزای عملکرد گندم تعیین وپس ازخاتمه اجرای پروژه جرم مخصوص ظاهری خاک ازاعماق‮‭30-15‬،‮‭15 0‬ و‮‭30 - 45‬ سانتی متراندازهصگیری گردید. داده های حاصله بابرنامه آماری ‭MSTAT-C ‬تجزیه واریانس وبا آزمون چند دامنه ای دانکن مقایسه میانگین شدند. نتایج: 1- منطقه هشترود: از نظر درصد رطوبت وزنی خاک در زمان کاشت گندم در بین تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار وجود داشت و تیمار T1 در اعماق مذکور به ترتیب با ‮‭54‬/،‮‭17/87 16‬ و ‮‭18/74‬ درصد بیشترین و تیمار T3 به ترتیب با ‮‭85‬/،‮‭12/72 11‬ و ‮‭12/54‬ کمترین درصد رطوبت وزنی خاک را داشتند. در مرحله خوشه دهی گندم در بین تیمارهای آزمایشی در هر سه عمق ‮‭20-10‬،‮‭10-0‬ و‮‭20-30‬ سانتی متر در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار مشاهده شد و تیمار T1 به ترتیب با ‮‭58‬/،‮‭22/86 21‬ و ‮‭23/67‬ درصد بیشترین و تیمار T3 به ترتیب با ‮‭81‬/،‮‭17/54 16‬ و ‮‭17/52‬ کمترین درصد رطوبت وزنی خاک را داشتند. از نظر عملکرد دانه، تعداد پنجه در بوته، ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد دانه در خوشه و وزن هزاردانه گندم، در بین تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار مشاهده گردید و تیمار T1با عملکرد دانه ‮‭2/557‬ تن در هکتار، تعداد 3 پنجه در بوته، ارتفاع بوته ‮‭68/72‬ سانتی متر، طول خوشه ‮‭8/017‬ سانتی متر، تعداد ‮‭30‬ دانه در خوشه و وزن هزار دانه ‮‭43/78‬ گرم بیشترین و تیمار T3با عملکرد دانه ‮‭1/845‬ تن در هکتار، تعداد 2 پنجه در بوته، ارتفاع بوته ‮‭56/302‬ سانتی متر، طول خوشه ‮‭6/253‬ سانتی متر، تعداد ‮‭24‬ دانه در خوشه و وزن هزار دانه ‮‭40/118‬ گرم کمترین مقادیر را داشتد. از نظر جرم مخصوص ظاهری خاک در اعماق ‮‭0-15‬ و ‮‭15-30‬ سانتی متر درسطح احتمال %1 و درعمق ‮‭30 -45‬ سانتی متر درسطح احتمال %5 در بین تیمارهای آزمایشی اختلاف معنی دار مشاهده گردید. بطوری که تیمار T1 در اعماق مذکور به ترتیب با ‮‭065‬/،‮‭1/213 1‬ و ‮‭1/327‬ گرم بر سانتی متر مکعب کمترین و تیمار T3به ترتیب با ‮‭273‬/،‮‭1/340 1‬ و ‮‭1/480‬ گرم بر سانتی متر مکعب بیشترین مقادیر را داشتند. 2- منطقه مراغه: از نظر درصد رطوبت وزنی خاک در زمان قبل از کاشت گندم در بین تیمارهای آزمایشی در هر سه عمق ‮‭10‬-،‮‭10-20 0‬ و‮‭20-30‬ سانتی متر در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار وجود داشت و تیمار T1 در اعماق مذکور به ترتیب با ‮‭03‬/،‮‭16/94 15‬ و ‮‭17/39‬ درصد بیشترین و تیمار T3 به ترتیب با ‮‭38‬/،‮‭11/69 10‬ و ‮‭11/69‬ کمترین درصد رطوبت وزنی خاک را داشتند. در مرحله خوشه دهی گندم نیز در بین تیمارهای آزمایشی در عمق ‮‭0-10‬ سانتی متر در سطح احتمال %5 و در اعماق ‮‭10-20‬ و ‮‭20-30‬ سانتی متر در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار وجود داشت و تیمار T1 در اعماق مذکور به ترتیب با ‮‭18‬/،‮‭21/57 20‬ و ‮‭22/36‬ درصد بیشترین و تیمار T3 به ترتیب با ‮‭18‬/،‮‭15/79 15‬ و ‮‭15/93‬ کمترین درصد رطوبت وزنی خاک را داشتند. از نظر عملکرد دانه، تعداد پنجه در بوته، ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد دانه در خوشه و وزن هزاردانه گندم در بین تیمارهای آزمایشی در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار وجود داشت و تیمار T1 با عملکرد دانه ‮‭2/355‬ تن در هکتار، تعداد 3 پنجه در بوته، ارتفاع بوته ‮‭64/32‬ سانتی متر، طول خوشه ‮‭7/043‬ سانتی متر، تعداد ‮‭28‬ دانه در خوشه و وزن هزار دانه ‮‭41/28‬ گرم بیشترین مقادیر و تیمار T3با عملکرد دانه ‮‭1/572‬ تن در هکتار، تعداد 1 پنجه در بوته، ارتفاع بوته ‮‭51/55‬ سانتی متر، طول خوشه ‮‭4/753‬ سانتی متر، تعداد ‮‭21‬ دانه در خوشه و وزن هزار دانه ‮‭36/12‬ گرم کمترین مقادیر را داشتند. جرم مخصوص ظاهری خاک در عمق ‮‭0-15‬ سانتی متر در سطح احتمال %5 و در اعماق ‮‭15 - 30‬ و ‮‭30 -45‬ سانتی متر در سطح احتمال %1 در بین تیمارهای آزمایشی اختلاف معنی دار نشان داد. بطوری که تیمار T1 در اعماق مذکور به ترتیب با ‮‭112‬/،‮‭1/188 1‬ و ‮‭1/403‬ گرم بر سانتی متر مکعب کمترین و تیمار T3به ترتیب با ‮