ارزیابی تکمیلی صفات رویشی و زایشی ارقام کلکسیون گلابی کشور

ایران یکی از مراکز اصلی تنوع گونه گلابی در جهان است، لذا کلکسیونصهای مختلف ارقام و ژرم پلاسم در مراکز و ایستگاهصهای مختلف تحقیقاتی تاکنون احداث گردیده که در اغلب موارد صرفا به صورت ابتدایی و محدود مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر این اساس در این تحقیق کلکسیون گلابی وابسته به بخش تحقیقات باغبانی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر نسبت به ارزیابی ‮‭30‬ رقم شامل 7 رقم بومی و ‮‭23‬ رقم وارداتی به صورت تکمیلی و بر اساس دستورصالعمل ملی آزمونصهای تمایز، یکنواختی و پایداری ‭(DUS) ‬برای اولین بار در پنج مرحله مورد ارزیابی قرار گرفت. در مجموع ‮‭107‬ صفت رویشی و زایشی روی ارقام مورد بررسی قرار گرفت، به طور کلی ‮‭67‬ صفت رویشی و زایشی بر اساس دستورالعمل و علاوه بر آن ‮‭39‬ صفت تکمیلی نیز مورد بررسی قرار گرفت. صفات مورد نظر بر اساس اولویت زمانی تفکیک و در هر مرحله اقدام به نمونهصگیری و یادداشت برداری در 3 تکرار و حداقل ‮‭10‬ نمونه در هر تکرار شد که صفات در 5 گروه اصلی عبارتند از: صفات درخت، شاخه یکساله، برگ ،گل و میوه همچنین برخی از صفات بیوشیمیای همانند: میزان ویتامین C، آنزیم کاتالاز،‭Tss ‬، ‭TA ‬،‭pH ‬نیز به طور کامل در ‮‭30‬ رقم بررسی شدند. در بین صفات رویشی ارزیابی شده 5 صفت مربوط به شکل عمومی درخت، 9 صفت مربوط به شاخهصهای یکساله و ‮‭13‬ صفت مربوط به برگ بودند که به ترتیب ،‮‭5 4‬ و 9 صفت از گروهصهای مذکور تنوع نشان دادند. از بین ‮‭39‬ و ‮‭41‬ صفت زایشی مربوط به گل و میوه به ترتیب ‮‭11‬ و ‮‭29‬ صفت مربوط به دستورالعمل و مابقی صفات تکمیلی بودند. از بین صفات زایشی مربوط به دستورالعمل، به ترتیب 9 و ‮‭21‬ صفت گل و میوه دارای تنوع زیاد تا خیلی زیاد، و تنها صفت شکل دانه فاقد تنوع بود. از نظر زمان آغاز گلصدهی ارقام اسپادونا، بورهصژیفارد، دمکج و کوشیا زودگلصده و زود برگصده-ترین و رقم بلغار شماره،3 تاشکندی و فوریت دکلپس دیرگلصدهصترین و دیربرگصدهصترین و بقیه ارقام زمان گلصدهی و برگ-دهی حد وسط داشتند. ارقام دمکج و شاهک، زودرسصترین و نرمصترین بافت میوه، ارقام دوشس، ردبارتلت و ناشناخته‮‭15‬ دیررس ترین و شنیصترین بافت میوه را داشتند. میزان کلروفیل موجود در برگ در شش زمان مشخص (از خرداد تا آبان) اندازهصگیری شد. در ارزیابیصهای تکمیلی میزان مقاومت به برخی از مهمصترین آفات و بیماری صها (آفت پسیل، بیماری آتشک) و قهوه ای شدن درونی بررسی شدند. در بررسی همبستگی بین صفات رویشی و میزان مقاومت به بیماری آتشک نتایج جالب توجهی بهصدست آمد. تجزیه کلیه صفات با استفاده از نرم افزار ‭Sigma Plot ‬انجام گرفت و اقدام به رسم نمودارها و جداول گردید که نتایج بررسی کلیه صفات در نهایت میصتوانند به عنوان مارکرهای مورفولوژیک برای معرفی و ثبت ارقام جدید در برنامهصهای اصلاحی و به نژادی و احداث باغات متراکم و نیمه متراکم به کار روند. در یک تحقیق جداگانه برای اولین بار بر روی میزان تراکم و تعداد سلول در کلاسترهای اسکلریید میوه گلابی در کلیه ارقام مورد بررسی انجام گرفت و میزان بیشصترین وکمصترین تراکم و تعداد سلول در کلاسترهای اسکلرویید مشخص شد و همچنین در همبستگی میان صفات اسکلریید با چند صفت میوه شناسی مبنی بر دستورالعمل‭(DUS)‬، بیشترین همبستگی بین تراکم کلاسترهای اسکلریید با وزن و حجم میوه مشاهده شد در حالیکه در صفات آبداری و بافت میوه مشاهده نشد و تراکم کلاسترها در ارقامی که از نظر ژنتیکی میوه کوچکصتری داشتند بیشصتر بود. کلمات کلیدی: گلابی ، تنوع ژنتیک ، تمایز ، یکنواختی ، پایداری.