بررسی تغییرات فصلی تولید و مصرف گیاهان مرتعی در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (فارس -اردکان)

هر یک از گونههای مرتعی در ماه های فصل چرا و سال های مختلف تولید معینی دارد. دام چرا کننده نیز در هر مقطع از فصل چرا و سال های مختلف مقدار علوفه معینی مصرف می کند که بر حسب شرایط و نژاد های مختلف متفاوت می باشد. بدون شناخت خصوصیات تولیدی گیاهان و میزان مصرف علوفه یک مرتع در طول دوره چرا برنامهریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمیباشد. به منظور بررسی خصوصیات رویشی، تولیدی و میزان مصرف علوفه گیاهان در مراحل مختلف فنولوژی توسط انواع دام، این تحقیق در مراتع نیمه استپی برم خشک سپیدان فارس واقع در ‮‭125‬ کیلومتری شمال غرب شیراز به مدت 5 سال(‮‭1385-1389‬) اجرا شد. برای هر یک از گونه ها تولید با شروع فصل رویش داخل قطعات محصور و مصرف با شروع فصل چرا، در عرصه ی چرای دام اندازه گیری شده و میزان مصرف از تفاضل آنها تعیین گردید. اندازه گیری ها با فواصل یک ماهه انجام شد. نتایج نشان داد که بین گونه های مرتعی از نظر درصد تولید و مصرف تفاوت زیادی در ماه های فصل رشد و فصل چرا و همچنین در سال های مورد بررسی وجود دارد. همچنین مشخص شد که بین میزان بارش و پراکندگی آن با تولید مرتع رابطه زیادی وجود دارد. با توجه به رطوبت اولیه فصل و استفاده بهتر گیاه از منابع غذایی و آب موجود و شروع حرکت با انرژی بیشتر، بیشترین تولید در ماه های اول به خصوص در خرداد ماه اتفاق افتاده و پس از آن آهنگ تولید به حالت ثبات می رسد. رشد قابل ملاحظه ی گندمیان و علفی های یکساله در ابتدای شروع فصل رویش و به دنبال آن گندمیان چند ساله همچون ‭Hordeum bubosum ‬و ‭Bromus tomentellus ‬و همچنین در ادامه، بوته ای های علفی تا اواسط دوره ی بهره برداری و در نهایت بوته ای های چوبی همانند ‭Astragalus sp.‬، تا پایان دوره ی رشد و حضور دام در مرتع، موجب می گردد علوفه ی مورد نیاز دام های استفاده کننده از مرتع تامین گردد. هم زمان با رشد گونه های مختلف، دام ها نیز گونه های مختلف را مورد چرا قرار می دهند. گونه های خوشخوراک مانند ‭Medicago sativa ‬در ابتدا و به میزان زیاد مورد توجه دام قرار دارد و پس از آن سایر گونه ها، چرا می شوند. همچنین نتایج نشان می دهد که حدود ‮‭70‬ درصد علوفه مرتع توسط گونه های ‭Prangos ferulaceae‬، ‭Astragalus adsendence‬، ‭Hordeum bulbosum ‬، ‭Medicago sativa ‬و ‭Eryngium billardieri ‬و یک ساله ها تولید شد که ‮‭90‬ درصد از کل علوفه مصرف شده مرتع نیز از گونه های فوق بوده و در حدود ‮‭10‬ درصد مصرف علوفه از سایرگونه های موجود بوده است. واژه های کلیدی تولید علوفه، مصرف علوفه، درصد بهره برداری ، ظرفیت مرتع