تدوین استانداردسازی تعیین پتانسیل و ارزیابی خسارت به تفکیک عوامل مدیریتی و طبیعی در مراحل مختلف رشد گیاه برنج

خوابیدگی گیاه برنج به خصوص در ارقام پابلند محلی یکی از مشکلات عمده در زراعت برنج محسوب می شود. در اکثر موارد خوابیدگی سبب کاهش کمیت و کیفیت محصول می شود و مشکلات برداشت محصول و به دنبال آن افزایش هزینه تولید را نیز درپی خواهد داشت. عوامل ایجاد خوابیدگی به دو دسته عوامل قهری (آب و هوایی) و مدیریت زراعی تقسیم میشوند. از بین عوامل آب و هوایی بیشترین تاثیر مربوط به باران است. در بین عوامل مدیریت زراعی نیز مدیریت مصرف کود نیتروژنه (مقدار و زمان مصرف) بیشترین نقش را در ایجاد خوابیدگی دارد. به منظور بررسی تاثیر مقدار مصرف کود نیتروژنه در ایجاد پدیده خوابیدگی و نیز تاثیر زمان وقوع پدیده خوابیدگی در عملکرد برنج، آزمایشی به صورت بلوکهای کامل تصادفی با 5 سطح مصرف کود نیتروژنه (صفر، ،‮‭46‬ ،‮‭138 92‬و ‮‭184‬ کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و سه مرحله ایجاد ورس مصنوعی در محصول (شیری شدن، خمیری شدن و رسیدگی) در سه تکرار با رقم طارم محلی در مزارع تحقیقاتی موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران در سال زراعی ‮‭1388‬ به اجرا درآمد. همچنین ارزیابی های مزرعه ای در تعدادی از مزارع زارعین که پدیده خوابیدگی در آنها اتفاق افتاده بود به منظور جمع آوری اطلاعاتی نظیر مقدار و زمان مصرف کود نیتروژنه، زمان وقوع پدیده خوابیدگی، میانگین تعداد پنجه و ارتفاع بوته در دو استان گیلان و مازندران انجام شد. همچنین نمونه خاک و گیاه بطور جداگانه از دو بخش ورس کرده و سالم مزارع زارعین تهیه و تجزیه های مورد نیاز روی این نمونه ها صورت گرفت. برداشت از هر کرت در آزمایش مزرعه ای در دو سطح ‮‭2/5‬ متر مربعی (ورس مصنوعی و بدون ورس) انجام شد و پس از خرمنکوبی و اندازه گیری درصد رطوبت دانه، مقدار عملکرد دانه برحسب کیلوگرم در هکتار محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار ‭SAS ‬صورت گرفت. برای تجزیه و تحلیل ارزیابی های مزرعه ای آزمون ‭t ‬مورد استفاده قرار گرفت. نتایج آزمایش مزرعه ای در استان مازندران نشان داد که اثر وضعیت محصول (ورس داده در مرحله شیری شدن و ورس نداده) روی عملکرد محصول در سطح احتمال یک درصد معنی دار بوده است و میانگین عملکرد تیمارهای بخش ورس نداده (‮‭3847‬ کیلوگرم در هکتار) بطور معنی داری بیشتر از مقدار آن در کرت اصلی ورس مصنوعی (‮‭2870‬ کیلوگرم در هکتار) بوده است. اثر کود نیتروژنه نیز روی صفات عملکرد دانه، ارتفاع گیاه و تعداد پنجه معنی دار بوده است. نتایج آزمون ‭t ‬داده های حاصل از ارزیابی ها در مزارع زارعین در دو استان گیلان و مازندران نشان داد که بین ارتفاع گیاه، رنگ برگ، محتوای نیتروژن، فسفر و پتاسیم گیاه در دو بخش ورس کرده و ورس نکرده اختلاف معنی داری وجود دارد. نتایج آزمایش بیانگر این نکته است که ارتفاع گیاه و عوامل موثر بر آن از جمله مقدار و زمان مصرف کود نیتروژنه نقش کلیدی در پدیده ورس در برنج دارند. واژه های کلیدی: ارقام پابلند، خوابیدگی یا ورس، عوامل قهری، کود نیتروژن، مدیریت زراعی