بررسی حد بهره برداری مجاز گونه های مهم مرتعی در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (اصفهان- فریدون شهر)

چرای بیصرویه دام و تخریب مراتع مسیلهصای است که از دیرباز خاک و آب مملکت را تهدید نموده و خسارات جبرانصناپذیری بر اراضی مرتعی وارد نموده است. برای تعیین ظرفیت مراتع داشتن حدبهرهصبرداری مجاز گونهصهای مهم و کلیدی مراتع لازم و ضروری است. در این تحقیق به مطالعه اثر تیمار شدتصهای مختلف برداشت ‮‭75‬،‮‭50‬،‮‭25‬ درصد و تیمار شاهد(بدون برداشت) بر حد بهرهصبرداری مجاز بر روی 5 گونه مرتعی، ‭Bromus tomentellus‬، ‭Ferula ovina ‬، ‭Prangus uloptera ‬، ‭Astragalus macruorus ‬و ‭Poa bulbosa ‬از سال ‮‭1386‬ تا ‮‭1389‬در سایت گوراب اصفهان در ‮‭35‬ کیلومتری غرب شهرستان فریدونصشهر اجرا گردید. در هر تیمار ‮‭10‬ پایه از هرگونه به عنوان تکرار مد نظر قرار گرفت و داده های مورد نیاز براساس روش تحقیق در طول مدت اجرای طرح برداشتشد. نتایج حاصل با آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با‮‭10‬ تکرار و به مدت 4 سال در نرم افزار ‭SAS ‬تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که تغییرات در کمیتصهای اندازهصگیری شده شامل تولید بذر، تولید و ارتفاع، براساس نوع گونه، فرم رویشی و نیز از همه مهمتر میزان بارندگی سالانه و به ویژه بهاره متفاوت است. گونهصها اصولا بیشتر از اینکه به درصدهای مختلف برداشت عکسصالعمل نشان دهند به شرایط اقلیمی حساس بودهصاند. این تغییرات در سالصهای پرباران با افزایش در کمیتصهای مورد نظر و در سال ‮‭87‬ که سالی خشک بوده کاهش یافته است. فرمصهای رویشی فورب به این شرایط حساسصتر بودهصاند. در سالصهای خشک حتی مرحله بذردهی به ویژه در ‭Ferula ovina ‬و ‭Prangus uloptera ‬انجام نشده است. گراسصها مانند ‭Bromus tomentellus ‬و ‭Poa bulbosa ‬حساسیت کمتری بروز دادهصاند. گونهصهای مورد مطالعه پس از 4 سال به طور نسبی به تیمارهای اعمال شده به ویژه در میزان تولید و تا حدودی میزان بذر تولیدی جواب دادهصاند. به منظور بهره برداری بهینه از کمیت و کیفیت علوفه تولید شده با لحاظ نمودن نوسانات اقلیمی در سال های مختلف که در طول مدت مطالعه این نوسانات نیز بروز نمود، برای گونه های ‭Bromus tomentellus ‬و ‭Astragalus macrorus ‬تیمار ‮‭50‬ درصد، برای گونه های ‭Ferula ovina ‬و ‭Prangous uloptera ‬که بیشتر در زمان خشک بودن گیاه مورد استفاده قرار می گیرند تا حد‮‭50‬ تا ‮‭75‬ درصد و برای ‭Poa bulbosa ‬که دارای ریشه های ریزوم دار است درصد برداشت ‮‭75‬ درصد پیشنهاد می گردد، گرچه جهت دستیابی به نتایج دقیقتر لازم است که مطالعات به مدت 5 سال دیگر ادامه یابد. در مجموع میصتوان گفت که فرم رویشی گراسصها نسبت به فوربصها در این مطالعه هم به تغییرات محیطی و هم تیمارهای مورد مطالعه عکسصالعمل بیشتری نشان دادهصاند. واژهصهای کلیدی: حد بهرهصبرداری مجاز، تیمارهای مختلف برداشت، تولید علوفه، تولید بذر، فورب،گراس، فریدونصشهر، اصفهان