بررسی نیاز رویشگاهی برخی از درختان جنگلی ایران (بارانک، زبان گنجشک و چتنه)- آذربایجان شرقی

تحقیق حاضر به منظور شناخت نیاز رویشگاهی گونه های چتنه، زبان گنجشک و بارانک در جنگل های ارسباران انجام گردیده است. مساحت منطقه مورد مطالعه ‮‭15000‬ هکتار تعیین گردید که شامل زیرحوزه ستن چای ازحوزه کلیبرچای به مساحت ‮‭13335‬ هکتار و قسمتی از حوزه ایلگنه چای به مساحت ‮‭665‬ هکتار می باشد. در منطقه موردنظر در داخل فرم های مختلف زمین (زمین مسطح، دره، دامنه) و در جهات جغرافیایی متفاوت (شمالی، شرقی، جنوبی و غربی) تعداد ‮‭35‬ قطعه نمونه انتخاب گردید. در داخل هر یک از قطعات نمونه فاکتورهای اکولوژیکی منطقه نظیر جهت شیب، ارتفاع از سطح دریا، بافت خاک، میزان K،P،N، درصد کربن آلی، درصد مواد خنثی شونده ‭(T.N.V)‬، اسیدیته ‭(pH)‬، هدایت الکتریکی ‭(EC) ‬و درصد گل اشباع ‭(SP) ‬و مشخصات کمی و کیفی درختان در هر پلات اندازه گیری شدند. انتشار گونه های بارانک ‭Sorbus torminalis‬، چتنه ‭Juniperus foetidissima ‬و زبان گنجشگ ‭Fraxinus excelsior ‬به ترتیب در محدوده ارتفاعی ‮‭1020‬ تا ‮‭1715‬ متر، ‮‭610‬ تا ‮‭1410‬ متر و ‮‭800‬ تا ‮‭1734‬ متر بود. بافت خاک محدوده مورد مطالعه متوسط (لومی)، نسبتا" سنگین (لومی رسی) تا سنگین (رسی) می باشد و اسیدیته آن ها در رویشگاه های گونه های بارانک ‭Sorbus torminalis‬، چتنه ‭Juniperus foetidissima ‬و زبان گنجشگ ‭Fraxinus excelsior ‬در ناحیه ارسباران به ترتیب از ‮‭7/1‬ تا ‮‭7/7‬،7 تا ‮‭7/8‬ و ‮‭7/1‬ تا 8 متغیر است که نشان دهنده آهکی بودن این خاک ها می باشد. ماده آلی خاک در رویشگاه های گونه های بارانک ‭Sorbus torminalis‬، چتنه ‭Juniperus foetidissima ‬و زبان گنجشگ ‭Fraxinus excelsior ‬به ترتیب از ‮‭2/3‬ تا 5/،‮‭1/4 7‬ تا ‮‭3/74‬ و ‮‭1/9‬ تا ‮‭7/5‬ درصد متغیر است یعنی مناسب است. قطر برابر سینه چتنه، بارانک و زبان گنجشگ به ترتیب بین ‮‭4/2‬ تا ‮‭14/9‬ سانتی متر 1،/5 تا ‮‭14/4‬ سانتی متر و ‮‭5/6‬ تا ‮‭17/7‬ سانتی متر در فرم های مختلف زمین در نوسان می باشد. در مجموع جهت های شمالی و شمال غربی و فرم دامنه در محدوده ارتفاعی ‮‭1064‬ تا ‮‭1715‬ متر بالاتر از سطح دریا رویشگاه های مناسبی از نظر خصوصیات کمی و کیفی چتنه، بارانک و زبان گنجشگ هستند. بلندترین درختان برای گونه های چتنه، بارانک و زبان گنجشگ در فرم دامنه و در جهت شمالی (به ترتیب ‮‭9/55‬ متر، ‮‭11/78‬ متر و ‮‭14/11‬ متر) قرار داشتند. به منظور تعیین مهم ترین عوامل موثر در استقرار گونه های چتنه، زبان گنجشگ و بارانک در ارسباران از آنالیز مولفه های اصلی یا ‭PCA ‬استفاده گردید. واژه های کلیدی: نیاز رویشگاهی، چتنه، زبان گنجشگ، بارانک