ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های گندم مربوط به آزمایش های یکنواخت مقایسه عملکرد مقدماتی و پیشرفته هم اقلیم کشور نسبت به لکه برگی سپتوریایی در سال زراعی ‭91-1390‬

بررسی واکنش ژنوتیپ های گندم نسبت به عوامل بیماری زا و انتخاب لاین های مقاوم یکی از اساسی ترین مولفه ها در تدوین برنامه های موفق اصلاح برای مقاومت به بیماری می باشد. در این پژوهش واکنش تعداد ‮‭849‬ ژنوتیپ گندم مربوط به آزمایش های یکنواخت مقایسه عملکرد مقدماتی ‭(PRWYT) ‬و پیشرفته ‭(ARWYT) ‬اقلیم های چهارگانه و ژنوتیپ های انتخابی از مواد اصلاحی بخش تحقیقات غلات مربوط به سال زراعی ‮‭91‬-،‮‭1390‬ مواد بین المللی و ارقام افتراقی نسبت به بیماری لکه برگی سپتوریایی در مرحله گیاه کامل با آلودگی مصنوعی در شرایط مزرعه ای گرگان و دزفول مورد ارزیابی قرار گرفت. کاشت بذر به صورت خطی روی دو خط یک متری به فاصله ‮‭30‬ سانتی متر انجام گردید. جهت تسهیل در توسعه بیماری در اطراف خزانه و بین هر ‮‭20‬ شماره بذر رقم شاهد محلی حساس به سپتوریا (تجن در گرگان و داراب2 در دزفول) کشت شده و در گرگان از سیستم آبیاری افشانه استفاده گردید. آلودگی مصنوعی خزانه در مرحله پنجه زنی با پراکنده کردن بقایای گیاهی آلوده جمع آوری شده از سال قبل و از مرحله پنجه زنی تا ظهور برگ پرچم در سه نوبت با مایه زنی سوسپانسیون ‮‭106‬ اسپور در هر میلی لیتر انجام گردید. شدت بیماری قبل از رسیدن دانه و زمانی که حداقل 4 برگ از هر بوته گندم زنده و سبز بودند، با ارزیابی واکنش ژنوتیپ ها در مقیاس دو رقمی ‮‭00-99‬ به روش ساری و پرسکات تغییر یافته توسط ایال و همکاران صورت گرفته و مواد در گروه های مصون (‮‭00‬)، بسیارمقاوم (‮‭11-14‬)، مقاوم (‮‭15-34‬)، نیمه مقاوم (‮‭35-44‬)، نیمه حساس (‮‭45-64‬)، حساس (‮‭65-84‬) و بسیارحساس (‮‭85-99‬) قرار گرفتند. با توجه به وجود سیستم میست و شرایط آب و هوایی مناسب جهت ظهور و توسعه بیماری در طول فصل زراعی در گرگان، آلودگی بر روی ژنوتیپ های مورد آزمایش در این محل نسبت به دزفول با شدت بیشتری مشاهده گردید. نتایج به دست آمده در گرگان نشان داد که به ترتیب ‮‭18‬ و %5 لاین ها مصون و مقاوم، 3 لاین نیمه مقاوم، و ‮‭37‬ و %‮‭39‬ بقیه لاین ها نیمه حساس و حساس بودند. بر اساس نتایج حاصل از یادداشت برداری ها در دزفول به ترتیب 2 و 1 لاین مقاوم و نیمه مقاوم بوده، و ‮‭13‬ و %‮‭43‬ لاین ها واکنش های نیمه حساسیت و حساسیت نشان دادند، و علایم بیماری بر روی بقیه لاین ها (%‮‭44‬) مشاهده نشد. با استفاده از نتایج این پژوهش، ژنوتیپ های گندم که در هر دو منطقه از مقاومت قابل قبولی برخوردار بودند، توسط به نژادگران جهت ورود به مراحل بعدی اصلاح یا معرفی رقم انتخاب شدند. واژه های کلیدی: گندم، سپتوریوز برگی، ارزیابی مقاومت، ژنوتیپ های مقدماتی، پیشرفته، ‭Septoria tritici‬، ‭Mycosphaerella graminicola