تعیین اشکال ناهمواری ها، خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و مینرالوژیکی شن زارهای کشور- استان فارس

با توجه به قرار گرفتن استان فارس در منطقه خشک و نیمه خشک و دارا بودن بادهای مختلف، انتظار تشکیل شنزارها در این استان وجود دارد. تحقیق حاضر با هدفتعیین اشکال ماسهصزارها و تفکیک قسمتهای فعال آنها در استان، بررسی استعداد رویشی ماسه زارها با استفاده از نتایج خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها و در نهایت تهیه اطلاعات پایه برای منشایابی ماسه زارهای فعال در استان انجام شده است. با انجام بازدیدهای اولیه زمینی و به کمک پردازش تصاویر ماهواره ای لندست ‮‭2002‬ و نیز با بهره گیری از نمای گوگل ارت که از وضوح مطلوبی برخوردار است نقشه محدوده شنزارها تهیه شد. سپس با حضور در هر یک از پلیگونها کاربرگهای ویژه این تحقیق تکمیل و نمونه خاک آنها برداشت گردید. در مجموع ‮‭22‬ منطقه بازدید و نمونه های آنها مورد آزمایش ویژگیهای مختلف قرار گرفت. در مطالعات پیشین مجموع مساحت ناهمواریهای ماسه ای استان فارس بالغ بردر حدود ‮‭107000‬ هکتار برآورد شده که در ‮‭20‬ پلیگون پراکنده بوده است. در تحقیق حاضر مساحتی بالغ بر ‮‭154000‬ هکتار و در ‮‭19‬ پلیگون شناسایی شده است. بررسی خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی شنزارهای استان به تفکیک هر شهرستان نشان می دهد که شرایط ایجاد فرسایش و رسوب خاک در مناطق مختلف استان تفاوت زیادی با هم ندارد. باد، کمی بارندگی و تخریب پوشش گیاهی عامل مهم و اساسی در ایجاد ناهمواریهای ماسهای است. بافت خاک نمونه های برداشت شده از شنزارها در این تحقیق عمدتا لوم شنی، و شنی با مقادیر شن ‮‭60‬ درصد به بالاست. نمونه ها تماما دارای آهک فراوان بین ‮‭40‬ تا بیش از ‮‭60‬ درصد بوده اما مقدار گچ در آنها ناچیز است. شوری خاک نمونه ها عموما در حد شوری کم با ‭EC ‬در حدود 4 ‭dS/m ‬است. شوریهای بسیار بالا (بیش از ‮‭50‬ ‭dS/m) ‬در سه مورد نمونه های ،‮‭12 11‬ مربوط به شاه غیب لار و نمونه ‮‭14‬ مربوط به چاه طوس خنج مشاهده شده است. درصد رطوبت اشباع نمونه ها بین ‮‭16‬ تا ‮‭30‬ درصد وزنی است و نشان از ظرفیت مطلوب نگهداری آب در نمونه های شن برداشت شده در استان دارد. برخی از اشکال ناهمواریهای شنی با پوشش گیاهیتثبیت شده اند که این تثبیت به صورت درختکاری انجام شده است ولی با این حال این نپه ها اکثرا فعال هستند و احتیاج به تثبیت دارند. از نظر رسوبگذاری ماسه ای هیچیک از مناطق حالت بحرانی نداشته بلکه عمدتا مناطق بالادست آنها که به آنها مناطق برداشت گفته می شود به دلیل فرسایش بادی و ایجاد طوفان شن درگیر مشکلات ناشی از حرکت ماسه ها هستند. در استان فارس پدیده های شاخص شنزار نظیر ریگزار و تپههای ماسه ای گسترده مشاهده نمی شود در مجموع ناهمواریهای ماسه ای به طور عمده در بخشهایی از شمال استان فارس (آباده و اقلید)، شرق استان (نیریز) و جنوب و جنوب شرق استان (بخشهای مختلفی از شهرستان لار) پراکنده اند. کلمات کلیدی: شنزار، فرسایش بادی، اشکال تپه های ماسه ای، پوشش گیاهی، استان فارس