شناسایی گیاهان، تعیین تیپ های گیاهی، دوره گل دهی و جذابیت گیاهان مورد استفاده زنبورعسل در مراتع حوضه آبخیز سرخ آباد در استان مازندران

(راست اوپی) مازندران تعداد‮‭10‬ ایستگاه درمنطقه درجهت مطالعه صحرایی انتخاب گردید. با هماهنگی تعدادی اززنبورداران مجرب درمنطقه، کلنی های زنبور عسل درایستگاه های موردنظر مستقرگردیدند. ازآنجایی که شناخت گیاهان مورداستفاده زنبورعسل وتعیین جذابیت آنها و همچنین تعیین زمان گلدهی گیاهان که منجر به تهیه تقویم زنبورداری وپتانسیل زنبور پذیری مناطق خواهدشد زنبورداران رادرجابجایی وتنظیم زمان های ورود وخروج ازمناطق زنبورداری یاری خواهد داد، اجرای طرح فوق دراستان مازندران ازاهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. این تحقیق درمراتع حوضه آبخیز سرخ آباد (راست اوپی)به وسعت تقریبی‮‭98000‬ هکتار انجام شد. برای این منظورگیاهان منطقه، شناسایی ومطالعات فنولوژیکی ونمونه برداری ازگیاهان مورداستفاده زنبورعسل انجام گرفت . به منظورتعیین جذابیت گونه های گیاهی تعداد زنبورومدت زمان استقرارزنبور عسل برای هرگونه درفواصل مختلف ازکلنی ها ثبت شد. با انجام آزمایش ارتمن ‭Erdtman)) ‬برروی گرده بساک گلها وگرده های جمع آوری شده از زنبورعسل توسط تله گرده گیر ومقایسه بین آنها گیاهان موردتوجه زنبورعسل شناسایی شدند. همچنین باشناسایی گرده های موجود در نمونه عسل جمع آوری شده با انجام روش ‭Stoke law ‬گیاهان شهدزا مشخص گردیدند. با استفاده ازسه روش مشاهده مستقیم فعالیت زنبورعسل روی گونه گیاهان ومقایسه گرده گیاه باگرده موجود درتله گرده گیر و گرده آنها درنمونه عسل اقدام به تفکیک گیاهان به عنوان مولد شهد، گرده ویا هردو (شهد،گرده) نمودیم .تحقیقات به روش مشاهده مستقیم فعالیت زنبور عسل ومدت زمان استقرار زنبور عسل روی گیاه و همچنین با شناسایی دانه های گرده جمع آوری شده ازتله گرده گیر و شناسایی دانه های گرده موجود در عسل درمراتع حوضه آبخیز سرخ آباد (راست اوپی) مازندران انجام شد. درنهایت‮‭40‬ تیره ، ‮‭95‬سرده(جنس) و ‮‭122‬ گونه گیاهی شناسایی گردید. ازبین گیاهان شناخته شده ،تعداد ‮‭21‬گونه (‮‭21‬/%‮‭17‬ گونه ها) از تیره‭Labiatae (‬نعناییان) ، تعداد‮‭15‬ گونه (3/%‮‭12‬ گونه ها ) از تیره ‭Rosaceae ( ‬گلسرخیان ) ،تعداد ‮‭14‬گونه (‮‭48‬/%‮‭11‬ گونه ها ) ازتیره ‭Leguminosae ( ‬بقولات ) ، تعداد ‮‭13‬ گونه (‮‭66‬/%‮‭10‬ گونه ها ) ازتیره ‭Compositae ( ‬مرکبان) ،تعداد 9 گونه (‮‭37‬/%7 گونه ها) ازتیره ‭Cruciferae ( ‬شب بوییان) ، تعداد 4 گونه (3/%3 گونه ها) ازتیره ‭Boraginaceae (‬گاوزبان)، تعداد 4 گونه (3/%3 گونه ها) ازتیره ‭Caryophyllaceae (‬میخک)، تعداد 3 گونه (‮‭46‬/%2 گونه ها) ازتیره ‭Umbelliferae (‬چتریان) ، تعداد 3 گونه (‮‭46‬/%2 گونه ها) ازتیره ‭Ranunculaceae ( ‬آلاله) ، تعداد 2گونه (‮‭64‬/%1 گونه ها) ازتیره ‭Berberidaceae (‬زرشک ) ، تعداد 2 گونه (‮‭64‬/%1 گونه ها) ازتیره ‭Malvaceae (‬ختمی) ،تعداد 2گونه (‮‭64‬/%1 گونه ها) ازتیره ‭Scrophulariaceae ( ‬سیزاب) ، تعداد 2گونه (‮‭64‬/%1 گونه ها) ازتیره ‭Corylaceae(‬فندوق)، تعداد 2 گونه (‮‭64‬/%1 گونه ها) ازتیره ‭Rubiaceae ( ‬زبرینه) ، هستند. تعدا د ‮‭96‬ گونه(‮‭78/69‬ % گونه ها) متعلق به تیره های ذکرشده است وتعداد ‮‭26‬ گونه باقی مانده (‮‭31‬/%‮‭12‬ گونه ها ) به سایرتیره ها تعلق دارند. ازگونه های گیاهی شناخته شده تعداد ‮‭76‬گونه (3/%‮‭62‬ گونه ها) علفی هستندکه‮‭49‬گونه(‮‭40/2‬ % گونه ها) علفی پایا ‮‭18‬، گونه(‮‭75‬/%‮‭14‬ گونه ها) علفی به منظور بررسی وشناسایی گیاهان مورداستفاده زنبورعسل وتعیین جذابیت آنها درمراتع حوضه آبخیز سرخ آباد یکساله9، گونه(4/%7 گونه ها) علفی دوساله هستندو‮‭17‬گونه(‮‭93‬/%‮‭13‬ گونه ها ) درخت ‮‭13‬،گونه (‮‭65‬/%‮‭10‬ گونه ها) درختچه، ‮‭10‬ گونه (2/%8 گونه ها) بوته ای بزرگ و 5 گونه (1/%4 گونه ها) بوته ای کوچک و 1 گونه (‮‭81‬/%0 گونه ها) به صورت رورست هستند. به این ترتیب بیش از ‮‭40/2‬ % گونه های مورد استفاده زنبور عسل منطقه دارای فرم علفی پایا هستند و بعد ازآن به ترتیب فرم های علفی یکساله ،درختی، درختچه ای ، بوته ای، علفی دوساله، دارای ارزش زیادی هستند و فرم گراس از اهمیت کمی برخودار است.گیاهان مراتع حوضه آبخیز سرخ آباد ازنظرجذابیت برای زنبورعسل درچهارکلاس قرارگرفتند. از ‮‭122‬گونه گیاهی مرتعی شناخته شده درمراتع ییلاقی حوضه آبخیز سرخ آباد 8 گونه درکلاس عالی‮‭29‬گونه درکلاس خوب ‮‭25‬گونه در کلاس متوسط و ‮‭60‬گونه گیاهی در کلاس ضعیف می باشند . نتایج این پژوهش درمراتع حوضه آبخیز سرخ آباد نشان می دهدکه از‮‭122‬ گونه های گیاهی شناخته شده، ‮‭24/6‬ درصدگونه مولد شهد ‮‭45/9‬درصدگونه مولدگرده و‮‭29/5‬ درصدگونه ها مولد شهد و گرده هستند. نتایج این بررسی درمراتع حوضه آبخیز سرخ آباد می دهدکه از‮‭122‬ گونه گیاهی شناخته شده تعداد ‮‭30‬گونه را درختان و درختچه و تعداد ‮‭92‬ گونه را گیاهان مرتعی مورداستفاده زنبورعسل تشکیل می دهد. از نظر رنگ گل گیاهان مورد ملاقات بیشترین رنگ گل سفید و زرد بوده و سایر رنگ ها در مرتبه بعدی می باشند. از نظر رنگ گرده گل گیاهان مورد ملاقات بیشترین رنگ گرده به رنگ زرد و سفید و سایر رنگ ها در مرتبه بعدی می باشند. از‮‭50‬ گونه گیاهی که گرده آنها درتله گرده گیر بوده است تعداد ‮‭38‬گونه (%‮‭76‬) مربوط به گونه های مرتعی و تعداد ‮‭12‬گونه (%‮‭24‬) مربوط به گونه های باغی و جنگلی بوده است.ازمیان گرده های شناسایی شده درعسل وتله گرده گیر، تعداد‮‭40‬ گونه گیاهی (‮‭32/78‬ %گونه ها) مولد شهد ، ‮‭50‬ گونه گیاهی (‮‭40/98‬ %گونه ها) مولد گرده و‮‭30‬ گونه گیاهی ( 6/%‮‭24‬ گونه ها) مولد شهد و گرده هستند. براساس این پژوهش شروع فصل گلدهی گیاهان وشروع فعالیت زنبوران عسل درمراتع حوضه آبخیز سرخ آباد از اواخر اسفند ماه آغاز و خاتمه فعالیت زنبوران عسل با اتمام دوره گلدهی گیاهان در اویل مهرماه می باشد . پس ازپایان یافتن مطالعات پوشش گیاهی ‮‭11‬ تیپ گیاهی مورداستفاده زنبورعسل شناسایی شد که 6 تیپ مرتعی و 1 تیپ باغ و مزرعه و 3 تیپ ج