بررسی سازگاری برخی از ارقام سیب بر چهار جمعیت بذری حاصل از والدهای مادری پاکوتاه (فاز‭1)‬

منشا ژنتیکی پایه های بذری مورد استفاده برای تولید نهال سیب پایه بذری توسط نهالستان های کشور نا مشخص است. پایه های بذری فعلی حاصل از پسماند صنایع تبدیلی به دلیل تعدد ارقام خارجی و محلی دارای منشا ژنتیک غیریکنواخت فاقد اصالت ژنتیک می باشند. این پایه ها صرفا بر اساس اندازه بذر درجه بندی شده اند و فاقد هرگونه خلوص ژنتیک هستند ولی چون دارای قدرت هتروزیس بالا و اندوخته غذایی قابل ملاحظه در لپه های درشت هستند از قدرت جوانه زنی و رشد بالایی برخوردارند. درختان پیوند شده بر دانهال های حاصل از بذور رایج فاقد خلوص ژنتیک، پس از احداث در باغ بسیار پر رشد و تاج ناجور شکل می شوند و مدیریت باغ، هرس و تربیت، داشت و برداشت وقت گیر و پر هزینه شده و عملکرد وکیفیت نیز کاهش می یابد. تحقیقات مقدماتی اصلاح پایه بذری در قالب پروژه ارزیابی خصوصیات فنومرفولوژیک و پومولوژیک ارقام در کرج آغاز شد. والدهای مادری دهنده بذر گزینش شدند و باغ بذری تحقیقاتی یا خزانه پلی کراس در مشکین آباد کرج احداث شد. هدف اصلی طرح گزینش بهترین ارقام والد مادری پاکوتاه و یا خودسازگار برای تولید بذر با خلوص ژنتیک بالا و بررسی سازگاری ارقام رایج سیب در پیوند با نتاج پایه بذری گرده افشانی آزاد است. به منظور بررسی تاثیر پذیری ارقام داخلی و خارجی سیب پیوندی بر نتاج پایه بذری گرده افشانی آزاد، آزمایشی شامل دو فاز جداگانه پیش بینی گردید. در فاز اول میوه های هیبرید هاف سیب ارقام والد گزینش شده بومی زینتی، مربایی، آزایش، گمی آلماسی، خان آلماسی، گلدن کرج و نیز ارقام خارجی نوردرن اسپای و اورلیان از خزانه پلی کراس بذری برداشت گردید. بذرگیری پس از برداشت صورت گرفت، بذور شستشو و در سایه خشک شدند. دو تیمار شاهد بذری از بازار به عنوان بذر درجه 1 و 2 تهیه شد. بذور تهیه شده از 5 والد بومی گزینش شده در کرج، داخل پاکت های کاغذی جهت کشت در ایستگاه های مناطق کهریز (ارومیه)، سمیرم (اصفهان) و گلمکان (خراسان رضوی) ارسال گردید. در آذربایجانغربی تعداد 9 بذر از هر والد کشت شد و در مشهد کشت بذور انجام نشد. در پاییز سال های ‮‭1390‬ و ‮‭1391‬ بذور به ترتیب در نهالستان ‮‭400‬ هکتاری موسسه در کرج و سمیرم کشت شدند و نقشه متریک کاشت تهیه گردید. صفات رنگ، اندازه، وزن بذور در هر توده بذری بررسی شد. ورنالیزاسیون در شرایط خزانه باز صورت گرفت. تعداد بذر کاشته شده، درصد جوانه زنی، تعداد نهال سبز شده و نسبت بذر سبز شده به کاشته شده هر رقم والد و شاهد ها تعیین شدند. قبل از پیوند، میانگین قطر دانهال، ارتفاع دانهال، تعداد دانهال قابل پیوند، نسبت دانهال های قابل پیوند به تعداد بذر کاشته شده و نسبت تعداد نهال قابل پیوند به کل نهال ثبت گردید. سطح تجانس نتاج پایه پیوندک طرح کاملا تصادفی به صورت فاکتوریل با عامل اول پایه در 4 تا 8 سطح (بسته به استان) شامل 6 توده نتاج بذری اصلاحی هاف سیب از والدهای گزینش شده و دو شاهد پایه بذری ناخالص تحت نام های مشهد و عباسی ؛ عامل دوم رقم از 4 تا 6 سطح رد دلیشز، گلدن دلیشز، گلاب کهنز، گرانی اسمیت، برابرن، فوجی و گالا (بسته به استان) می باشد. در سال دوم، پس از رکوردگیری های بذور و ثبت صفات نهال های تکثیر شده، ترکیب های پایه پیوندی انتخابی در ایستگاه های مشگین آباد کرج، سمیرم و کهریز در سه باغ با هدف اصلاح پایه های بذری در فواصل 4ا3 تحت آبیاری قطره ای احداث شدند. در فاز دوم القای زودباردهی، قدرت پا کوتاه کنندگی، قدرت میوه بندی و سازگاری با شرایط خاک های آهکی و قلیایی کشورمان در مقایسه با بذور رایج بدون خلوص ژنتیک بررسی خواهد شد. واژه های کلیدی: سیب، پایه بذری، خلوص ژنتیک، ارقام والد، خودسازگار، نتاج هاف سیب، پاکوتاه.