بررسی اثر خاک فسفات تیمار شده با اسیدها و مواد آلی بر تغییرات شکل های شیمیایی فسفر خاک در کشت ذرت

به دلیل محدودیت منابع کودهای فسفره محلول و افزایش قیمت تجارت جهانی این محصول، استفاده مستقیم از سنگ فسفات به عنوان یکی از روش های جایگزین مطرح شده است. خاک فسفات جزیی اسیدی شده و یا تیمار شده با مواد آلی تا حد زیادی می تواند سبب افزایش اثر بخشی استفاده از خاک فسفات گردد. بخشی از اثر بخشی این نوع کود به تغییرات فسفر در خاک باز می گردد. بررسی تغییرات شکل های شیمیایی فسفر در خاک کمک شایانی در درک چگونگی و روند این تغییرات خواهد نمود. این آزمایش، در موسسه تحقیقات خاک و آب، به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه بر روی گیاه ذرت انجام شد. فاکتورها شامل دو سطح کاربرد فسفر (‮‭25‬ و ‮‭50‬ میلی گرم در کیلوگرم) و هشت منبع تامین فسفر شامل سوپر فسفات تریپل، خاک فسفات، خاک فسفات جزیی اسیدی شده با اسید فسفریک، اسید سولفوریک و اسید نیتریک و خاک فسفات تیمار شده با کود حیوانی، کود مرغی و اسید هیومیک بود. پس از 6 تا 8 هفته رشد رویشی گیاه، از خاک هر گلدان نمونه برداری شد و تغییر در شکلهای دی کلسیم فسفات ‭(Ca‬2‭-P)‬، اکتا کلسیم فسفات ‭(Ca‬8‭-P)‬، فسفر جذب شده در اکسیدهای آلومینیوم ‭(Al-P)‬، فسفر جذب شده توسط اکسیدهای آهن ‭(Fe-P)‬، فسفر محبوس شده در اکسیدهای آهن ‭(O-P) ‬و فسفر به شکل آپاتایت ‭(Ca‬‮‭10‬‭-P) ‬با عصاره گیری دنباله ای تعیین شد. فسفر قابل استفاده نیز اندازه گیری شد. نتایج نشان داد افزایش کاربرد فسفر به طور میانگین سبب افزایش فسفر قابل استفاده خاک از ‮‭3/6‬ به ‮‭4/5‬ میلی گرم در کیلوگرم و فسفر به شکل دی کلسیم فسفات از ‮‭6/0‬ به ‮‭7/0‬ میلی گرم در کیلوگرم گردید. این افزایش تحت تاثیر نوع کود مصرفی قرار گرفت. میزان فسفر قابل استفاده خاک با کاربرد خاک فسفات جزیی اسیدی شده با اسید فسفوریک و سولفوریک به ویژه در سطح ‮‭50‬ میلی گرم فسفر در کیلوگرم خاک کاملا مشابه با اثر کاربرد سوپرفسفات تریپل بود. میزان فسفر قابل استفاده با کاربرد مستقیم خاک فسفات ‮‭20‬ درصد کمتر از اثر مصرف سوپرفسفات تریپل بود. تیمار خاک فسفات با مواد آلی نتوانست تاثیر قابل ملاحظه ای بر اثر بخشی خاک فسفات بر تغییر مقدار فسفر قابل استفاده خاک داشته باشد. مقدار فسفر کاربردی تاثیری بر تغییرات شکل های شیمیایی فسفر نداشت. شکل های شیمیایی فسفر متاثر از نوع کود به کار رفته بود. سوپرفسفات تریپل، بیشترین تاثیر را در تغییر شکل شیمیایی دی کلسیم فسفات و سنگ فسفات تیمار شده با اسید سولفوریک، بیشترین تاثیر را در شکل اکتا کلسیم فسفات، دارد. سنگ فسفات تیمار شده با اسید نیتریک، اسید سولفوریک، اسید فسفریک، هیومیک اسید و کود مرغی، اثر یکسانی بر تغییر شکل فسفات آلومینیوم دارد. همچنین تاثیر کودهای مصرفی بر فسفات آهن و فسفر محبوس شده در اکسید آهن یکسان بوده و تیمار کود مرغی بر سنگ آپاتایت بیشترین تاثیر را دارد. آپاتایت به طور متوسط به میزان ‮‭52/5‬ درصد، اکتا کلسیم فسفات ‮‭17/5‬ درصد، فسفات آلومینیوم ‮‭9/5‬درصد، فسفات آهن ‮‭9/25‬ درصد، فسفر محبوس در اکسید آهن ‮‭9/1‬ درصد می باشد. دی کلسیم فسفات در سطح ‮‭25‬ میلی گرم در کیلوگرم به میزان ‮‭2/9‬ درصد و در سطح ‮‭50‬ میلی گرم در کیلوگرم به میزان ‮‭3/88‬ درصد می باشد. کلمات کلیدی: سنگ فسفات جزیی اسیدی شده، سنگ فسفات تیمار شده با مواد آلی، شکلهای شیمیایی فسفر، ذرت