پایش تغییرات ترکیب گونه ای در اطراف زیستگاه های مصنوعی احداث شده در سواحل استان خوزستان( با تاکید بر نقش آن در افزایش تنوع و تولید)

این مطالعه در ادامه مطالعات گذشته در خصوص پایش احداث سازه های مصنوعی خوزستان اجرا شده و هدف اصلی آن بررسی ترکیب گونه های جانوری روی سازه ها و در اطراف سازه های مصنوعی بوده است. عملیات نمونه برداری طی ‮‭12‬ ماه از اردیبهشت سال ‮‭1390‬ تا فروردین ‮‭1391‬ از 4 ایستگاه واقع در منطقه احداث زیستگاه های مصنوعی در سواحل هندیجان در خوزستان انجام شد.نمونه برداری از بدنه سازه ها توسط عملیات غواصی و به صورت فصلی انجام شده است. پارامترهای مختلف فیزیکی و شیمیایی اندازه گیری شده و جهت تعیین وضعیت کیفی آب منطقه چراگاه های مصنوعی از شاخص کیفیت آب ‭WQS ‬استفاده شد.جوامع زیوپلانکتونی با استفاده از تور ‮‭100‬ میکرون و ماکروزیوپلانکتون ها با استفاده از تور ‮‭300‬ میکرون نمونه برداری شده اند. جوامع ماکروبنتیک در جوار سازه ها بوسیله گراب اکمن نمونه برداری و شناسایی و تعیین تراکم شده اند. ویژگیهای رسوبات، میزان ماده آلی با استفاده از روش سوختن و دانه بندی رسوبات با استفاده از روش سری الکها تعیین گردید. تولید ثانویه جوامع ماکروبنتیک بر اساس گروه های طولی گونه های غالب، محاسبه شده است. اطلاعات ماهی شناسی با استفاده از روش مشاهده (غواص و فیلمبرداری) و شمارش انجام شد و برای تلاش صیادی از روش گورگذاری در محل استفاده شده است. در ایستگاه های مختلف فقط مقادیر نیتریت دارای اختلاف معنی دار می باشد .(‮‭05.0‬‭> p) ‬ولی به غیر از سیلیس سایر پارامترها در ماه های مختلف در سطح اطمینان %‮‭95‬ دارای اختلاف معنی دار آماری می باشند (‮‭05.0‬‭> p). ‬در بخش زیوپلانکتونها به طور میانگین تعداد (‮‭914 52‬) فرد در متر مکعب شمارش و شناسایی شده است. در بین گروه های شناسایی شده ‭Copepoda ‬با میانگین سالانه (‮‭235 10‬) فرد در متر مکعب به عنوان گروه غالب زیوپلانکتونی گزارش شدند. آزمون ‭Anosim ‬، عدم اختلاف معنی داری را در ترکیب گونه ای زیوپلانکتون ها ی سازه های مختلف را نشان داده است . گروه های مختلف رده سخت پوستان بالای ‮‭82‬ درصد از مجموعه ماکروزیوپلانکتونها را شامل می شدند. میانگین نمونه های ‭Decapoda ‬با ‮‭302‬ فرد در متر مکعب، ‭Branchiopoda (‬که عمدتا شامل مراحل لاروی گروه کلادوسرا می باشد( با ‮‭296‬ فرد در متر مکعب و کل گونه های ‭Copepoda ‬با ‮‭5.191‬ فرد در مترمکعب تراکم داشته اند. میانگین فراوانی ماکروبنتوزها ‮‭418 90/26‬ فرد در متر مربع از سطح منطقه مورد مطالعه بوده است و به ترتیب نرم تنان، سخت پوستان و پرتاران غالب گروه های ماکروبنتوزی بوده اند. بیومس کل ماکروبنتوزها در چهار ایستگاه نمونه برداری شده، در طول یک سال، ‮‭11/37‬ گرم بوده که میانگین آن ‮‭2/84‬ گرم وزن تردر متر مربع از سطح بستر در کل سال مطالعه بوده است. میزان تولید سالانه پرتاران ‮‭154‬ گرم وزن تردر متر مربع در سال برآورد شده و میزان تولید سالانه سخت پوستان ‮‭182‬ گرم وزن تردر متر مربع در سال تخمین زده شده است. تولید سالانه کل ماکرو بنتوزها حدود ‮‭675‬ گرم وزن تر در متر مربع در سال بر آورد شده است. آنالیز دانه بندی رسوبات ایستگاه های مختلف میزان درصد سیلت- کلی را با دامنه(‮‭8/7 95/6‬) نشان میدهند میانگین فصلی درصد ماده آلی در رسوبات ایستگاه های مختلف با دامنه (‮‭4/47-13/25‬) درصد تخمین زده شد. بر اساس بیومس (وزن تر) گروه های مختلف چسبنده بر بدنه سازه ها، از مرجانها رده ‭Anthozoa ‬با ‮‭88‬ درصد از بیومس کل، بیشترین توده چسبنده را شامل میشده و پس از آن اسفنج ها (‮‭10‬ درصد) و مرجان های هیدروزوآ و بندپایان نیز هر یک با یک درصد از مجموعه کل را شامل می شده اند. فصل بهار بیشترین میانگین فراوانی را نشان داده است که ناشی از بیومس بالای گروه آنتوزوآ با ‮‭89‬ درصد در این فصل بوده است. مهمترین گروههای متحرک وابسته به سازه ها شامل ‮‭72‬ درصد سخت پوستان که عمدتا گروههای مختلف رده ‭Malacostraca ‬می باشند، خاپوستان که شامل گونه هایی از رده های مارسانان و توتیاهای دریایی می باشند ‮‭18‬ درصد، نرم تنان شامل دوکفه ایها و شکم پایان 4 درصد و کرم های پرتار 3 درصد از این مجموعه را شامل می شوند. دامنه شاخص تنوع شانون در این بخش ، در ایستگاه های مختلف (‮‭3/22-3/46‬) و در فصول مختلف (‮‭2/44-3/38‬) محاسبه شده است. در کل منطقه زیستگاه مصنوعی ایجاد شده تعداد ‮‭15‬ نوع ماهی شناسایی گردید. خانواده شانک ماهیان با 3 گونه بیشترین تنوع را در میان گونه ها داشته است. بیشترین حضور در میان گونه ها را ماهی هامور (‮‭87/5‬ درصد) به خود اختصاص می دهد و در اکثر غواصی ها و در تمام فصول دیده می شود. بعد از ماهی هامور، ‭Neopomacentrue |sindensis ‬و شانک تک خال بیشترین حضور را به خود اختصاص می دهند. بیشترین میزا ن صید هامور در واحد تلاش در سازه ‭B ‬و کمترین در سازه ‭C ‬و حداکثر در فصل بهار و حداقل در فصل پاییز مشاهده می شود . مقایسه داده ها با مطالعه اخیر نشان میدهد که جز افزایشی در میزان نیتریت سایر پارامترها در دامنه پارامترهای فیزیکی شیمیایی سالهای ‮‭85-83‬ در منطقه سازه ها بوده است. با توجه به نتایج بدست آمده از این مطالعه ، جوامع جانوری در تمامی بخشهای مختلف، نسبت به گذشته تنوع بیشتری را نشان داده اند و در مقایسه با پهنه های گلی سواحل خوزستان، اکوسیستمی جدید با گونه ها یی جدید در منطقه ایجاد شده که بخش عظیمی از این جوامع پیش از این در گزارشات منطقه حضور نداشته اند. گروههای جانوری که مراحلی از حیات خود را در ستون آب پراکنده بوده و نیاز به تکیه گاه برای نشستن و ادامه حیات در وضعیت ساکن دارند، تنوع بالایی در منطقه داشته و گروههای چسبنده نیز عمدتا با احداث سازه ها به اکوسیستم وارد و در زنجیره اکولوژیکی و بیولوژیکی منطقه ساحلی نقش مهمی را ایفا می کنند.