بررسی مقدماتی خصوصیات زراعی و عملکرد دانه ژنوتیپ های نخود سفید در کشت بهاره مناطق سردسیر دیم

به منظور دستیابی به لاین های پرمحصول نخود، مقاوم به شرایط نامساعد و تنش های محیطی و دارای صفات زراعی مطلوب، این پروژه با 3 آزمایش مقایسه عملکرد مقدماتی1(1‭-PCYT) ‬با ‮‭36‬ لاین و رقم نخود، مشتمل برشاهد ثمین و محلی جم، در دو تکرار و درطرح آماری لاتیس ساده 6 * ،6 درایستگاه های تحقیقات کشاورزی مراغه وکردستان و آزمایشات مقدماتی2(2‭-PCYT) ‬با ‮‭36‬ لاین و مقدماتی3 (3‭-PCYT) ‬با ‮‭64‬ لاین و رقم، با دو تکرار و درطرح های آماری لاتیس ساده 6*6 و8*8 و در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه، در فصل زراعی ‮‭1393-94‬ اجرا گردید. در ایستگاه مراغه، وقوع سرمای دیررس بهاره در اردیبهشت (3- درجه سانتی گراد) سبب سبز نامطلوب و غیریکنواخت و بروز خسارت سرما در ژنوتیپ ها شد. همچنین کاهش بارندگی در فصل رشد، سبب بروز تنش خشکی آخر فصل شد که این عوامل باعث کاهش شدید میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها گردید، بطوریکه متوسط عملکرد دانه ژنوتیپ ها، در آزمایشات مقدماتی،‮‭2 1‬ و 3 به ترتیب ،‮‭142 189‬ و ‮‭274‬ کیلوگرم درهکتار بود. مقایسه میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها درآزمایش مقدماتی 1 نشان داد، ژنوتیپ شماره ‮‭14‬‭(FLIP ‬‮‭93-93‬‭C) ‬با ‮‭419‬ کیلوگرم درهکتار، در مقایسه با شاهد ثمین (‮‭166‬ کیلوگرم درهکتار) و جم(‮‭104‬ کیلوگرم درهکتار) به ترتیب حدود ‮‭150‬ و ‮‭300‬ درصد افزایش عملکرد داشت. در آزمایش مقدماتی ،2 ژنوتیپ های شماره ‮‭26‬ ‭(FLIP ‬‮‭91-09‬‭C )‬، ‮‭23‬ ‭(FLIP ‬‮‭213-07‬‭C )‬، 7 ‭(FLIP ‬‮‭225-09‬‭C ) ‬و ‮‭21‬ ‭(FLIP ‬‮‭315-09‬‭C )‬، به ترتیب با میانگین ،‮‭252 319‬ ، ‮‭223‬ و ‮‭215‬ کیلوگرم درهکتار، عملکرد دانه بیشتری در مقایسه با شاهد ثمین(با میانگین ‮‭214‬ کیلوگرم درهکتار) وجم (با میانگین ‮‭98‬ کیلوگرم درهکتار) تولید نمودند. درآزمایش مقدماتی 3 ، ژنوتیپ شماره ‮‭53‬ (‮‭371‬‭-TDS-Maragheh‬‮‭90‬) با میانگین ‮‭554‬ کیلوگرم درهکتار، عملکرد دانه بیشتری درمقایسه با شاهد ثمین(‮‭534‬ کیلوگرم درهکتار) داشت. در مجموع از آزمایشات مقدماتی ،‮‭2 1‬ و 3 به ترتیب تعداد ،‮‭13 23‬ و ‮‭29‬ ژنوتیپ با در نظر گرفتن عملکرد و وزن صد دانه بیشتر انتخاب شدند. در ایستگاه کردستان نیز سرمای دیررس بهاره(‮‭3/4‬- درجه سانتیگراد) باعث ایجاد خسارت سرما در ژنوتیپ ها گردید. همچنین کاهش قابل ملاحظه بارندگی در طول فصل رشد، باعث بروز تنش خشکی در ژنوتیپ ها شد وکاهش عملکرد دانه ژنوتیپ ها را به دنبال داشت، بطوریکه متوسط عملکرد دانه ژنوتیپ ها، ‮‭212‬ کیلوگرم درهکتار بود. مقایسه میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها نشان داد، ژنوتیپ های شماره ‮‭36‬ (شاهد جم) و 3 (‮‭1929‬ ‭ILC) ‬به ترتیب با ‮‭349‬ و‮‭311‬ کیلوگرم درهکتار، عملکرد بیشتر و معنی داری در مقایسه با شاهد ثمین(با میانگین ‮‭244‬ کیلوگرم درهکتار) داشتند. در این ایستگاه درمجموع تعداد 5 ژنوتیپ جهت بررسی های بیشتر انتخاب شدند. واژه های کلیدی : نخود، ژنوتیپ، عملکرد دانه، دیم