ارزیابی تنوع ژنتیکی گندم دوروم بر مبنای صفات مورفولوژیک و مارکرهای مولکولی

وجود تنوع ژنتیکی از ضروریات اجرای برنامه های اصلاحی بوده و تعیین میزان این تنوع لازمه استفاده بهینه از منابع ژنتیکی می باشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، تعداد ‮‭40‬ ژنوتیپ گندم دوروم در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه بصورت مشاهده ای در مزرعه ارزیابی شدند. در طول دوره رویشی با لحاظ مراقبت های لازم، از صفاتی مورفوفیزیولوژیکی موثر در افزایش عملکرد در شرایط دیم نظیر تعداد سنبله در واحد سطح، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، طول پدانکل، طول گیاه، وزن هزار دانه و عملکرد یادداشت برداری بعمل آمد. جهت بررسی تنوع ژنتیکی با استفاده از مارکرهای مولکولی، ‭DNA ‬ژنومی نمونه های مورد نظر با استفاده از روش ‭CTAB ‬استخراج و کیفیت و کمیت ‭DNA ‬استخراجی با استفاده از ژل آگارز ‮‭0/8‬ درصد و دستگاه اسپکتروفوتومتری تعیین گردید. واکنش زنجیره ای پلی مراز با استفاده از ‮‭30‬ آغازگر انجام و آشکارسازی باندها، رنگ آمیزی ژل با اتیدیوم بروماید انجام شد. بر اساس نتایج حاصله، تنوع زیادی بین ژنوتیپ ها از نظر صفات زراعی وجود داشت. بعلاوه، ‮‭14‬ آغازگر ‭RAPD ‬با تولید ‮‭132‬ باند و ‮‭16‬ آغازگر ‭SSR ‬با تولید ‮‭222‬ باند چندشکل قادر به تفکیک و تمایز ژنوتیپ ها در سطح ژنومی بودند. میانگین میزان چند شکلی حاصل از نشانگر ‭SSR ‬برابر با ‮‭96‬ درصد بود که نشانگر کارایی خوب آغازگرهای مورد استفاده از نظر بررسی تنوع ژنتیکی می باشد. تجزیه خوشه ای بر اساس باندهای حاصل از هر دو تکنیک، ژنوتیپ ها را در 6 گروه مجزا تفکیک کرد. تکنیک ‭SSR ‬از شاخص مارکری، نسبت چندشکلی موثر، قدرت تفکیک و محتوای اطلاعات چندشکلی بالاتری نسبت به تکنیک رپید برخوردار بود که نشانگر کارایی بالای نشانگرهای ‭SSR ‬در آشکارسازی پلی مورفیسم در سطح ‭DNA ‬و تفکیک بهتر ژنوتیپ ها می باشد، لذا می توان از این تکنیک در بررسی تنوع ژنتیکی توده های بومی گندم دوروم در سطح ژنومی بهره جست. ضمنا با توجه به فاصله ژنتیکی زیاد برخی از ژنوتیپ ها، می توان از آنها در برنامه های کراسینگ بلوک برای ایجاد تنوع ژنتیکی مطلوب در برنامه های اصلاح گندم دوروم استفاده نمود. واژه های کلیدی: تنوع ژنتیکی، صفات مورفولوژیکی، مارکرهای مولکولی، گندم دوروم