شناسایی و تعیین پراکنش ماهیان رودخانه ارس (در محدوده استان آذربایجان شرقی) و اندازه گیری میزان تجمع فلزات سنگین، مس، مولیبدن، جیوه و آرسنیک در بافت ماکول

این مطالعه به بررسی و تعیین میزان برخی فلزات سنگین (مس، مولیبدن، آرسنیک و جیوه) در ماهیان رودخانه ارس در چهار ایستگاه (از شهرستان جلفا تا 25 کیلومتر بعد از مرز نوردوز) طی چهار فصل در سال های 1395-1394 پرداخته است. در مجموع 38 عدد از 5 گونه خانواده کپورماهیان بوسیله الکتروشوکر و تور سالیک صید و شناسایی شدند که شامل ماهی خیاطه Alburnoides eichwaldi ، ماهی مروارید Alburnus hohenackeri، سس ماهی کورا Barbus lacerta ، سیاه ماهی Capoeta gracilisو سس ماهی Luciobarbus capito بودند. میزان فلزات سنگین با استفاده از دستگاه جذب اتمی در بافت عضله ماهیان نمونه برداری شده اندازه گیری شد.همچنین فاکتور تجمع زیستی برای هر کدام از گونه ها محاسبه شد. فاکتور تجمع زیستی برای فلز مولیبدن بالاترین و فلز آرسنیک کمترین مقدار را دارا بود. بیشترین غلظت مس در سس ماهی کورا با میانگین 11/3±13/6 میکروگرم بر گرم وزن خشک و برای عنصر مولیبدن ماهی خیاطه با میانگین بیشترین غلظت 4/9±11/7 میکروگرم بر گرم وزن خشک را دارا بوده است. میانگین غلظت جیوه 1/5±13/1 میکروگرم بر کیلوگرم وزن خشک) در ماهی مروارید بیشترین بوده است. در خصوص عنصر آرسنیک از آنجاییکه در تعداد معدودی از ماهیان آنالیز گردید بیشترین غلظت در ماهی خیاطه ثبت گردید. براساس آزمون آماری ANOVA بین میانگین غلظت مس در گونه های مختلف اختلاف معنی داری وجود داشت (p <0.05) و آزمون دانکن گونه ماهی مروارید را از سایر گونه ها تفکیک کرده است. مقایسه غلظت فلزات در بافت با استاندارد ها نشان داد که مقادیر میانگین و حتی حداکثر فلزات جیوه، آرسنیک و مس (به غیر از یک نمونه در ایستگاه 4) در عضله ماهیان رودخانه ارس ناچیز بوده و پایین تراز حد مجاز کشورهای مختلف بوده اما میانگین، حداقل و حداکثر غلظت عنصر مولیبدن در تمام نمونه های گونه های ماهی رودخانه ارس به خصوص در ایستگاه های 3 و 4 بیش از استاندارد بوده است که نشانه آلوده بودن منطقه مورد نظر به این عنصر است. تماس با آلودگی های خانگی ، کشاورزی و بخصوص صنعتی و تاثیر پذیری ماهیان مهاجر ، یک مسیله جدی در ماهیان رودخانه ارس می باشد. کلمات کلیدی: عناصر فلزی، کپور ماهیان ، آلودگی، رودخانه ارس، آذربایجان شرقی