ارزیابی و انتخاب برای تحمل به شوری در چهار اکوتیپ امید بخش یونجه

به منظور انتخاب و ارتقا تحمل به شوری در اکوتیپ های امید بخش یونجه ایرانی شامل اکوتیپ های شورکات، قارقولوق، قره گوزلو، رهنانی، رودشت اصفهان و گاوخونی برنامه اصلاحی به شرح ذیل طی سال های 1391 تا 1396 انجام شد. برای شروع شش اکوتیپ نامبرده در پاییز سال 1391 بصورت مجزا در ایستگاه تحقیقات شوری رودشت موردکشت قرار گرفت. با شروع فصل بهار در سال 1392 و رشد مجدد بوته ها، در طی فصل بهار و تابستان با آب شور و با هدایت الکتریکی 6 تا 15 دسی زیمنس بر متر آبیاری صورت گرفت. در اواخر تابستان 1392 بر اساس خصوصیات فنوتیپی بوته ها شامل تعداد پنجه، ارتفاع، نسبت برگ به ساقه، ارزیابی بیماری و آفات و بطور کلی وضعیت رشد ظاهری بوته، بوته های مطلوب از هر اکوتیپ انتخاب ونشانه گذاری شد. در ادامه طی بهار و تابستان سال 1393 داخل هر اکوتیپ فقط از بوته های انتخاب شده بذرگیری بعمل آمد و بذور بدست آمده از بوته های مطلوب مربوط به هر اکوتیپ با هم مخلوط گردید. در پاییز سال 1393 تعداد شش توده بذری از بوته های انتخابی شش اکوتیپ در ایستگاه تحقیقات کبوتر آباد بصورت ایزوله مکانی مورد کشت قرار گرفت. طی سال 1394 ضمن حفظ شش توده های اولیه مادری در ایستگاه رودشت، نسبت بذرگیری از آنها اقدام لازم صورت گرفت. در بهار و تابستان سال 1394 و 1395 با رعایت ایزوله زمانی نسبت به بذرگیری از توده های انتخابی هر اکوتیپ اقدامات لازم صورت گرفت و در پایان مرحله اول یعنی در اواخر تابستان 1395 تعداد 12 توده بذری شامل شش توده اولیه، شش توده انتخابی برای شروع آزمایش تکرار دار بوجود آمده بود. در پاییز سال 1395 شش توده انتخابی ایجاد شده، شش توده اولیه و یک رقم خارجی بنام Bulldog (اصلاح شده در دانشگاه جورجیا آمریکا) در یک طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه کبوتر آباد مورد کشت و مقایسه قرار گرفت. هر کرت آزمایشی از 4 خط 10 متری با فاصله خطوط 25 سانتی متر تشکیل شده بود. در بهار سال 1396 پس از شروع رشد مجدد ژنوتیپ ها ضمن ثبت صفاتی نظیر درصد آلودگی به آفت سرخرطومی و رشد مجدد نسبت به تیمار ژنوتیپ ها با آب شور با هدایت الکتریکی 12 دسی زیمنس بر متر اقدام گردید. طی مراحل چین برداری صفات مختلف شامل ارتفاع بوته، علوفه تر، علوفه خشک، نسبت برگ به ساقه و میزان پروتیین ژنوتیپ ها مورد یاداشت برداری و اندازه گیری واقع شد. بعضی از صفات مورد بررسی شامل ارتفاع گیاه، علوفه تر، علوفه خشک و نسبت برگ به ساقه در چین های مختلف مورد بررسی قرار گرفت، در تجزیه آماری داده های این صفات بصورت کرت های یک بار خرد شده مورد تجزیه آماری قرار گرفت. نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل های آماری نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد آزمایش شامل ژنوتیپ های اولیه و ژنوتیپ های انتخابی و همچنین چین های برداشت شده، از نظر صفاتی شامل ارتفاع بوته، نسبت برگ به ساقه، علوفه تر و علوفه خشک اختلاف معنی داری در سطح یک در صد وجود دارد. تجزیه واریانس صفات درصد پروتیین، درصد آلودگی به سرخرطومی، رشد مجدد و خواب پاییزه نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد آزمایش شامل اکوتیپ های اولیه و انتخابی به لحاظ همه صفات نامبرده اختلاف معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد. بر اساس مقایسه میانگین صفات عملکردی، اکوتیپ های قره گوزلو انتخابی و رهنانی انتخابی به ترتیب با میانگین تولید 262/80 و 742/79 تن در هکتار علوفه تر و 428/19 و 402/19 تن در هکتار علوفه خشک و میانگین ارتفاع 33/61 سانتی متر و 38/62 سانتی متر بعنوان متحمل ترین اکوتیپ ها شناخته شدند. واژه های کلیدی: یونجه، تنش شوری، مقاوم به شوری، انتخاب تک بوته، اصلاح یونجه