بررسی تغییرات آب و هوایی و اثرات آن بر منابع آب سطحی و زیرزمینی در زیرحوضه کویر میقان اراک در یک دوره پنجاه ساله

برخی از تحقیقات انجام شده ، شواهدی از تغییر آب و هوا و یا نوسات شدید در مناطق مختلف کشور را نشان داده اند. بررسی روند زمانی در عناصر آب و هوایی می تواند به تشخیص تغییرات آب و هوایی موجود در مناطق مختلف کشور کمک کند. مطالعه حاضر با هدف بررسی روند تغییر پارامترهای هواشناسی به صورت ماهانه، فصلی و سالیانه و میزان تاثیر آنها بر منابع جریان سطحی و زیرزمینی و تعیین سهم نسبی تاثیر متغیرهای آب و هوایی بر مولفهص دبی آ ی سطحی و زیرزمینی به منظور ر ان تغییرآب و هوا بر آب در زیر حوضه میقان اراک، صورت گرفته است. این تحقیق ، مطالعه ای است تحلیلی که بر روی ‮‭23‬ ایستگاه هواشناسی‮‭47‬، ایستگاه باران سنجی و ‮‭14‬ ایستگاه هیدرومتری در طول دوره پنجاه ساله در زیر حوضه میقان انجام شده است. در مرحله اول این تحقیق ابتدا ش بر این بود ر ر ت( ) و ن های درون سالی ( ی) عناصر اقلیم در زیر حوضه میقان ارز شود. بدین منظور از روش تحلیلی بر اساس آماره من- کندال و بر مبنای آزمون معنی داری روند تغییرات بر روی سری های زمانی داده های آب وهوایی و هیدرولوژیکی استفاده شد. بدین ترتیب با استفاده از آزمون آماری-گرافیکی من کندال که یکی از روش های پیشنهادی سازمان هواشناسی جهانی برای تحلیل سری های زمانی است، روند تغییرات عناصر آب وهوایی و منابع جریان سطحی و زیرزمینی به طور سالانه در طی دوره طولانی مدت و در پنج دهه متوالی در سطوح اطمینان ‮‭80‬ و ‮‭90‬ درصد محاسبه شد. برای این منظور از برنامه نرم افزاری ‭( (AFCEE ‬، استفاده شده است. با استفاده از آزمون ، روند تغییرات آب و هوایی و هیدرولوژیکی پنج دهه با هم مقایسه شد. نوع تغییرات رخ داده از نوع تغییرات ناگهانی و بیشتر آن در مورد میانگین بارندگی و دبی جریان سطحی مشاهده شده است. از لحاظ زمانی بیشترین تغییرات در دهه اول ودهه پنجم دوره پنجاه ساله رخ داده است. در مرحله دوم این بررسی، ان عناصر اصلی ا ( ا ) در ار ط مقادیر میانگین دبی جریان و عمق سفره آب زیرزمینی( وا وا ) در س و سالانه در طی دوره پنجاه له (‮‭1335-1390‬) در زیر حوضه میقان رد محاسبه ار فته و ر شده است. برای این منظور از روش آماری همبستگی دو به دو ، روش رگرسیون چندگانه گام به گام و روش تحلیل عاملی، با دقت لازم، استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، ارتباط همبستگی بارش با دبی جریان سطحی و عمق سفره آب زیرزمینی در مقیاس زمانی ماهانه و سالانه بر اساس معادله چند جمله ای است. روابط رگرسیونی برای دبی جریان سطحی و بارش در مقیاس زمانی ماهانه و سالانه (به ترتیب R2 برابر ‮‭0/094‬ و ‮‭0/34‬) و برای عمق سفره آب و بارش در مقیاس زمانی ماهانه و سالانه (به ترتیب R2 برابر با ‮‭0/0077‬و ‮‭0/0108‬) است. همچنین با توجه به شیب منحنی تغییرات، مشخص گردید که کاهش مقدار بارش در طی زمان (سالانه)، تاثیر بیشتری بر کاهش دبی جریان سطحی در مقایسه با کاهش عمق سطح سفره آب زیرزمینی داشته است. بالاترین ضرایب به دست آمده از روش رگرسیون گام به گام در ارتباط بین متغیرهای مستقل با متغیر وابسته، مربوط به عمق سفره آب زیرزمینی (‮‭0/981‬‭= R) ‬و ( تبخیر ‮‭0/974‬‭= R) ‬با معنی داری %‮‭99‬ بوده است. بر مبنای نتایج حاصله از مدل تحلیل عاملی، شش متغیر از ده عامل آب و هوایی و هیدرولوژیکی مورد بررسی، تنها روی عامل های بیشینه و کمینه دما دارای بار عاملی بیشتری بودند. بالاترین بار عاملی موجود ، از سوی دو متغیر یاد شده (بیشینه و کمینه دما) در درجه اول بر متغیر تبخیر و پس از آن بر روی تعداد ساعات آفتابی و ضریب خشکی دما واقع شده است. سه عامل (دبی رواناب ، عمق سفره آب و سرعت باد) سه عامل ناهمبسته بودند که عدم وجود همبستگی یا وجود همبستگی های بسیار ضعیف بین ده متغیر در ارتباط با سه عامل یاد شده بود. مدل های به کار رفته و روابط به دست آمده از این تحقیق، ابزاری برای دستیابی به مدلصهای تغییر اقلیم کارآمده بود تا به وسیله آنها بتوان شرایط گذشته را تحلیل و شرایط آینده را پیشصبینی نمود. واژه ی ی تحلیل عاملی، پارامترهای آب و هوایی و هیدرولوژیکی، دبی جریان های سطحی و زیرزمینی ، رو یابی ، همبستگی جفتی(دوبه دو) ، رگرسیون خطی چندگانه گام به گام، زیرحوضه میقان، .