بررسی طبقه بندی مورفوکلیماتیک خندقهای استان آذربایجان غربی

فرسایش خندقی یکی از معضلاتی است که در طی قرن اخیر به دلیل فشار زیاد به اراضی حاشیه ای تشدید شده است. شناخت علل و فرآیندهای ایجاد فرسایش خندقی می تواند در جلوگیری و کنترل آن مفید باشد. تحقیق حاضر با هدف شناسایی مناطق خندقی و شناخت علل و فرآیندهای دخیل در گسترش این مناطق و نیز تعیین فرآیندهای حاکم در گسترش خندقها از روی مورفولوژی آنها در استان آذربایجان غربی صورت پذیرفت. بدین منظور با شناسایی دفتری و میدانی ‮‭21‬ منطقه خندقی، شش منطقه با توجه به اولویت های علمی، اجتماعی و اقتصادی انتخاب و مورفولوژی خندقها و ویژگی های اقلیمی، پدولوژیکی این مناطق مورد بررسی قرار گرفت. این مناطق عبارت از مناطق قرآغاج و قره تپه با سازند زمین شناسی آبرفت های کواترنری، مناطق چپلی و امین آباد با سازند مارن سبز و مارن شنی، منطقه تغنیت بالا با سازند آندزیت و بازالت و منطقه ریحانلو با سازند مارن سبز و ماسه سنگ می باشند. نتایج نشان داد که مقطع عرضی خندقها در مناطق قرآغاج و قره تپه که جز مناطق نیمه خشک گرم می باشند و نیز در مناطق چپلی و امین آباد که دارای اقلیم مدیترانه ای می باشند ذوزنقه ای شکل و در مناطق ریحانلو و تغنیت بالا با اقلیم نیمه خشک معتدل وی شکل می باشند. پلان عمومی خندقها در منطقه ریحانلو عمدتا پنجه ای و پیوسته، و در بقیه مناطق خطی و ناپیوسته می باشد. در مناطق تغنیت بالا، قرآغاج، قره تپه، امین آباد و ریحانلو افزایش رواناب سطحی در اثر چرای بی رویه و تغییرکاربری اراضی عامل اصلی ایجاد خندق می باشد. واقع شدن خندقها در مسیر آبراهه ها مبین این امر می باشد. افزایش رواناب سطحی در اثر تعبیه آبگذر به صورت نادرست و تغییرکاربری اراضی در منطقه چپلی عوامل اصلی ایجاد خندقها می باشند. ناپیوسته بودن اغلب خندقها نشان دهنده بوجود آمدن آنها در دهه های اخیر می باشد. در اغلب این مناطق شواهد حاکی از نقش عمده چرای بی روبه و تغییرکاربری اراضی مرتعی به کشاورزی در گسترش فرسایش خندقی می باشد عدم موفقیت کارهای حفاظتی صورت گرفته در برخی از این مناطق ناشی از عدم توجه به علل و فرآیندهای ایجاد و گسترش خندقها می باشد. واژه های کلیدی: فرسایش خندقی، طبقه بندی مورفوکلیماتیک، آذربایجان غربی، تغییرکاربری، خسارت

کلیدواژه ها:

خندق ، ریخت شناسی اقلیمی ، آذربایجان غربی (استان)