بررسی شناخت مناطق اکولوژیک کشور منطقه استپانکرت (محدوده نقشه ‭4-NJ38)‬

طرح شناخت مناطق اکولوژیک که از سال ‮‭1368‬ در کشور به اجرا درآمد و به مرور با گسترش طرح، استانهای مختلف کشور و از جمله استان آذربایجان شرقی را تحت پوشش قرار گرفت. گزارش حاضر نتایج حاصل از اجرای این طرح در منطقه پارس آباد است. منطقه مورد بررسی در طرح حاضر در بخش شمال غربی ایرانزمین واقع شده و شامل عرصه یک برگ نقشه توپوگرافی با مقیاس ‮‭250000:1‬ بنام استپاناکرت (پارس آباد) به شماره‮‭38-4‬ ‭NJ ‬است که وسعتی برابر‮‭486490/04‬ هکتار را در بر می گیرد. منطقه مورد مطالعه بین عرض جغرافیایی‮‭46‬و‮‭30‬ دقیقه تا ‮‭48‬ درجه طول شرقی و ‮‭39‬درجه تا ‮‭40‬ درجه عرض شمالی واقع شده است. بخشی از این محدوده در استان آذربایجان شرقی و بخشهایی نیز در محدوده استان اردبیل قرار می گیرد. از مراکز مهم جمعیتی منطقه مورد مطالعه میتوان از شهرهای پارس آباد، اصلاندوز،خمارلو، آبش احمد، بران، لاریجان واسلام آباد را نام برد. منطقه مورد بررسی در طرح حاضر سرزمینی بسیار متنوع است. دامنه تغییرات ارتفاعی آن از حدود ‮‭50‬ متر در اراضی پست کناره های ارس و دشتهای سیلابی در بخش شمالی تا ‮‭1500‬ متر از سطح دریا درمناطق جنگلی بخش خدا آفرین متغییر است. میزان بارش سالانه نیز از حدود کمتر از ‮‭100‬ میلیمتر تا بیش از ‮‭700‬ میلیمتر متفاوت است. به این ترتیب شرایط مختلف و متنوع آب و هوایی، خاک و منابع اراضی نیز بر این سرزمین حاکم است. روش انجام طرح بدین صورت بوده است که با پیمایش مناطق مختلف، واحدهای پوشش زمین مشخص و بعد تیپ گیاهی به روش نمود ظاهری (سیمای ظاهری) و با توجه به ترکیب گونه ای و براساس وضعیت فعلی پوشش گیاهی شناسایی، تفکیک و بر روی نقشه های توپوگرافی ‮‭50000:1‬ با درج یک تا چهارگونه غالب مشخص شده اند. براساس یافته های مطالعه شده به طور کلی استفاده از اراضی در حال حاضر به شرح زیر است: تیپهای گیاهی در عرصه مراتع با وسعت‮‭34.206239‬ هکتار، ‮‭42/4‬ اراضی کل منطقه مورد مطالعه راشامل می شود.درختان ودرختچه زارهای غیر مثمره حاشیه رودخانه ارس ‮‭4567/83‬ هکتاراست که معادل ‮‭0/94‬درصد کل منطقه می باشند. اراضی صخره ای، سنگلاخی و خاک لخت و عاری از پوشش گیاهی با وسعت ‮‭4381/06‬ هکتار، ‮‭0/9‬ درصد منطقه مورد مطالعه بوده اند. این اراضی کل منطقه مورد مطالعه را در بر گرفته اند. عرصه های جنگلی نیز گستره ای به وسعت ‮‭73.11689‬ هکتار، ‮‭2/4‬ درصد کل منطقه را پوشش می دهد. اراضی زراعی وباغی شامل زراعتهای آبی، دیم و باغات میوه ‮‭253384/89‬ هکتار است که ‮‭52/1‬ درصد کل منطقه می باشند. درختان غیر مثمره و بوته زارهای قلل کوهها و ارتفاعات و مناطق با رخنمون سنگی به طور عمده فاقد پوشش گیاهی یا با پوشش گیاهی کم تراکم است. اراضی ساخته شده یا مراکز جمعیتی نیز محدوده ای در حدود ‮‭4857/82‬ هکتار برابر یک درصد اراضی را پوشش می دهند. همینطور‮‭2.1358‬هکتار نیز به آبهای حاشیه ارس ودریاچه ها اختصاص یافته است که معادل ‮‭0/28‬درصد کل منطقه می باشند. خلاصه ای از نتایج حاصل از توزیع کاربریهای فعلی اراضی در منطقه مورد مطالعه پارس آباد در نمودار شماره (1) درج شده است. از مجموع ‮‭25‬ تیپ گیاهی مرتعی تفکیک شده، گروه ‭Artemisia fragrans ‬با ‮‭21‬ تیپ کل پوشش گیاهی این عرصه رابه خود اختصاص داده است. وچهارتیپ دیگر یعنی ‭Grass-Petrosimonia Artemisia spp. ‬، ‭Asragalus sp-Paliurus spinocristi‬، ‭ Agropyron tricophorum-Astragalus sp ‬و‭Artemisia sibri- Astragalus sp ‬درصد ناچیزی را تشکیل می دهند. به طوری که میتوان تیپ کلی مناطق مرتعی را درمنه زار نامید. بخشی از ارتفاعات غربی طرح را پوشش جنگلی از جنگلهای ارسباران شامل برخی درختان و درختچهها جنگلی همچون افرا، بلوط، ممرز و ارس تشکیل میدهد. از دیگر گونههای جنگلی قابل توجه میتوان به ‭Acer monspessulanum ‬،‭Juniperus communis‬، ‭Viburnum lanata‬، ‭Ouercus macranthera ‬و.. اشاره نمود. خلاصه مشخصات تیپ های گیاهی در جدول شماره (1) آمده است. کلید واژه ها: شناخت- اکولوژی- تیپ های گیاهی- نقشه های توپوگرافی- نقشه های زمین شناسی