بررسی و تعیین اثرات تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد نخود تیپ کابلی متحمل به سرما در کشت پاییزه در شرایط دیم استان کردستان

نخود مهمترین گیاه از رده حبوبات در کشور است. سطح زیر کشت این محصول در استان کردستان حدود ‮‭85‬ هزار هکتار است که بخش اعظم آن به زراعت نخود تیپ دسی اختصاص دارد. نخود زراعی ‭(Cicer arietinum L.) ‬طی سالیان متمادی تحت گزینش طبیعی برای تحمل سرما قرار داشته و علت اصلی توسع کشت آن در نواحی مدیترانه ای و سردسیر همین نکته بوده است. در این بررسی، به منظور تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت و تراکم بوت نخود سفید متحمل به سرما ‭Sel‬‮‭93‬‭TH‬‮‭24460‬ که در دست معرفی است، در مقایسه با ‮‭482‬ ‭ILC ‬که سالهاست در منطقه کردستان کشت شده و به صورت رقمی شناخته شده درآمده است، از آزمایش اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار به مدت دو سال استفاده شد. فاکتور اصلی زمان کاشت در دو سطح (‮‭15‬ مهر و ‮‭15‬ آبان) و فاکتورهای فرعی میزان بذر (،‮‭80 60‬ و ‮‭100‬ کیلوگرم در هکتار) و رقم (دو ژنوتیپ یاد شده) بودند. در سال اول اجرای آزمایش، کشت انتظاری لاین ‭Sel‬‮‭93‬‭TH‬‮‭24460‬ با تراکم ‮‭45‬ دانه در متر مربع (‮‭100‬ کیلوگرم بذر در هکتار) و در سال دوم کشت پاییز ‭Sel‬‮‭93‬‭TH‬‮‭24460‬ در تراکم ‮‭25‬ دانه در متر مربع (‮‭60‬ کیلوگرم در هکتار) بیشترین عملکرد دانه را تولید کردند. در نتایج تجزیه مرکب این آزمایش کشت پاییز ژنوتیپ ‭Sel‬‮‭93‬‭TH‬‮‭24460‬ با تراکم ‮‭100‬ کیلوگرم بذر در هکتار بدون تفاوت معنی دار با همین ترکیب تیماری در تراکم ‮‭80‬ کیلوگرم بذر در هکتار بالاترین عملکرد دانه را به دست دادند. در مجموع لاین ‭Sel‬‮‭93‬‭TH‬‮‭24460‬ برتری معنی داری نسبت به ‮‭482‬ ‭ILC ‬نشان داد و کشت پاییزه در سال های پر باران و با پوشش برف مناسب، بهتر از کشت انتظاری تشخیص داده شد. به نظر می رسد کشت متراکم (‮‭100‬ کیلوگرم در هکتار) در صورت تامین رطوبت کافی و پراکنش مناسب بارندگی عملکرد بهتری تولید نماید ولی بر اساس نتایج این تحقیق، کشت پاییز لاین ‭Sel‬‮‭93‬‭TH‬‮‭24460‬ با تراکم ‮‭80‬ کیلوگرم در هکتار (‮‭35‬ دانه در مترمربع) بهترین ترکیب تیماری برای توصیه و ترویج کشت پاییز نخود در شرایط دیم استان کردستان است. واژه های کلیدی : تاریخ کاشت، میزان بذر، تحمل سرما، به زراعی، نخود ‭(Cicer arietinum L.).