بررسی سازگاری و پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های جو در آزمایشات یکنواخت سراسری مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر دیم (گزارش منطقه ای گچساران)

به منظور ارزیابی سازگاری و پایداری عملکرد دانه ارقام جو در شرایط گرمسیری و نیمه گرمسیری ، این بررسی با ‮‭18‬ لاین پیشرفته جو در گچساران، مغان ،گنبد و کوهدشت به مدت سه سال در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار که هر رقم در 6 خط به طول 7 متر و به فاصله ‮‭17/5‬ سانتی متر از همدیگر کشت گردید، انجام شد. یادداشت برداری از صفات مهم زراعی و مورفوفیزیولوژیکی در طول فصل رشد انجام گرفت. تجزیه واریانس ساده برای سالهای جداگانه و مرکب برای تمام سالها بر روی عملکرد دانه لاین ها انجام و مقایسه میانگین ها به روش حد اقل تفاوت معنی دار درسطوح احتمال %5 و %1 در مقایسه با شاهد انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس ساده بر روی عملکرد دانه نشان داد که در سالهای ‮‭88‬-،‮‭1388-89 1387‬ اختلافات مشاهده شده در بین لاینها از نظر عملکرد دانه در سطح احتمال کمتر از %1 معنی دار در حالیکه این اختلافات در سال زراعی ‮‭1389-90‬ در سطوح احتمال %5 و %1 معنی دار نگردید. دامنه عملکرد دانه در سال زراعی ‮‭1387-88‬ از ‮‭376‬ کیلوگرم در هکتار برای لاین شماره 8 با شجره ‭Gloria"s"/Cpal"S"‬‮‭11‬ ‭As‬‮‭46‬‭/Aths/‬3‭/Sutterll ‬تا ‮‭2158‬ کیلوگرم در هکتار برای لاین شماره 1 با شجره ‭Soufara-‬‮‭3/02‬‭/RM‬‮‭1508‬‭/Por//Wi‬‮‭4/2269‬‭/Hml-‬‮‭02‬‭/ArabiAbiad//ER/Apm ICB‬‮‭0926-92‬‭-OAP-‬‮‭44‬‭AP- OAP-‬‮‭18‬‭TR-OAP ‬به ترتیب با 4/%‮‭68‬ افت عملکرد و 1/%‮‭81‬ افزایش عملکرد نسبت متوسط دو در نوسان بود. همچنین لاین های ‮‭10‬ و 3 به ترتیب با عملکرد دانه ‮‭1760‬ کیلوگرم در هکتار و ‮‭1634‬ کیلوگرم درهکتار رتبه های دو تا سوم را کسب نمودند. مقایسه میانگین به روش حداقل تفاوت معنی دار در سطوح احتمال %5 و %1 نشان داد که تنها لاین شماره 1 با بالاترین عملکرد دانه درکلاس ‭A ‬و لاین شماره 8 با حداقل عملکرد دانه در پایین ترین کلاس (کلاس ‭D ) ‬قرار گرفت و مابقی لاینها در کلاس همتراز با متوسط دو شاهد قرار گرفتند. دامنه عملکرد دانه در سال دوم( ‮‭1388-89‬) از ‮‭1569/1‬ کیلوگرم در هکتار برای لاین شماره ‮‭13‬ با شجره D‮‭532‬‭/RHN-‬‮‭03‬‭//Aths/Lignee‬‮‭686‬ تا ‮‭2643/6‬ کیلوگرم در هکتار برای لاین شماره 6 با شجره ‭LIMON/BICHY‬‮‭2000‬‭//MSEL CBSS‬‮‭98‬‭WM‬‮‭00001‬‭T-P- OY-OM-‬2‭Y-‬1‭M-OY ‬به ترتیب با 4/%‮‭21‬ افت عملکرد و 8/%‮‭30‬ افزایش عملکرد نسبت به متوسط دو شاهد متغیر بود و همچنین لاینهای ‮‭12‬ و 2 به ترتیب با عملکرد دانه ‮‭2554/4‬ کیلوگرم در هکتار و ‮‭2510/7‬ کیلوگرم در هکتار در جایگاه های بعدی قرار گرفتند. مقایسه میانگین به روش حداقل تفاوت معنی دار نشان از عدم تفاوت معنی دار لاینها از نظر عملکرد دانه نسبت به متوسط دو شاهد داشت به نحوی که این اختلافات مشاهده شده در همتراز با شاهد بود. در نهایت دامنه عملکرد دانه در سال ‮‭1389-90‬ از ‮‭2113/9‬ کیلوگرم در هکتار برای لاین شماره ‮‭11‬ با شجره ‭Lignee‬‮‭527‬‭/Chn-‬‮‭01‬‭//UC‬‮‭566‬‭/Arbayan-‬‮‭01‬ ‭ ICB‬‮‭0830-93‬‭-OAP-‬‮‭15‬‭AP-OAP ‬تا ‮‭3323/6‬ کیلوگرم در هکتار برای شاهد ماهور به ترتیب با ‮‭47‬/%‮‭34‬ افت عملکرد و ‮‭45‬/%1 افزایش عملکرد نسبت به متوسط دو شاهد در نوسان بود. اگرچه لاین های ‮‭18‬ و ‮‭12‬ به ترتیب با عملکرد دانه ‮‭3228/5‬ کیلوگرم در هکتار و ‮‭3194/1‬ کیلوگرم در هکتار در رتبه های دوم تا سوم قرار گرفتند. مقایسه میانگین به روش حداقل تفاوت معنی دار نشان داد که لاینهای ،5 ،9 ،‮‭14 10‬ ، ‮‭15‬ و ‮‭16‬ در کلاس ‭D ‬، لاین شماره ‮‭11‬ در کلاس ‭E ‬و مابقی لاینها در کلاس همتراز با شاهد (کلاس ‭C ) ‬قرار گرفتند. نتایج تجزیه مرکب برای سالهای مختلف نشان داد که اثر سال و ژنوتیپ در سطح احتمال کمتر از %1 معنی دار در حالیکه اثر متقابل سالا ژنوتیپ در سطح احتمال %5 معنی دار گردید. دامنه عملکرد دانه از ‮‭1576/3‬ کیلوگرم در هکتار برای لاین شماره ‮‭11‬ با شجره ‭Lignee‬‮‭527‬‭/Chn-‬‮‭01‬‭//UC‬‮‭566‬‭/Arbayan-‬‮‭01‬ ‭ ICB‬‮‭0830-93‬‭-OAP-‬‮‭15‬‭AP-OAP ‬تا ‮‭2560‬ کیلوگرم در هکتار برای لاین شماره 1 با شجره ‭Soufara-‬‮‭3/02‬‭/RM‬‮‭1508‬‭/Por//Wi‬‮‭4/2269‬‭/Hml-‬‮‭02‬‭/Arab iAbiad//ER/Apm ICB‬‮‭0926 -92‬‭-OAP-‬‮‭44‬‭AP-OAP-‬‮‭18‬‭TR-OAP ‬به ترتیب با 1/%‮‭28‬ افت عملکرد و %‮‭32‬ نسبت به متوسط دو شاهد متغیر بود. لاینهای ‮‭12‬ و 2 به ترتیب با عملکرد دانه ‮‭2391/5‬ کیلوگرم در هکتار و ‮‭2368/1‬ کیلوگرم در هکتار و 5/%‮‭14‬ و 1/%‮‭14‬ افزایش عملکرد نسبت به متوسط دو شاهد متغیر بود.نتایج تجزیه پایداری نشان داد که لاینهای،‮‭18 8‬ و 2 به ترتیب با مقادیر واریانس درون سالها با مقادیر ‮‭0/305‬ ، ‮‭0/314‬ و ‮‭0/329‬ از نظر عملکرد دانه پایداری بالایی را نشان دادند. از نظر رتبه لاینهای ،‮‭2 1‬ و ‮‭12‬ به ترتیب با مقادیر ،‮‭4 3‬ و 4 بالاترین عملکرد دانه را در طی سه سال بررسی نشان دادند. واژه های کلیدی: سازگاری و پایداری ، عملکرد دانه، یکنواخت سراسری و گرمسیر و نیمه گرمسیر