ارزیابی و مقایسه ژنوتیپ های انتخابی گندم دوروم بومی

تعداد ‮‭19‬ ژنوتیپ گندم دوروم که از بررسی های مواد ژنتیکی بانک ژن گیاهی ملی ایران و کلکسیون بخش غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال زراعی ‮‭88-89‬ انتخاب شده بودند، به همراه 3 رقم/لاین پیشرفته بعنوان شاهد ( دنا، بهرنگ و لاین پیشرفته ‮‭85-17‬‭-D) ‬در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. ژنوتیپ های مورد مطالعه در آبان ‮‭1389‬کشت شدند. هر ژنوتیپ در 6 ردیف بطول 6 متر کشت شد و در طول فصل زراعی از صفات مختلفی یادداشت برداری شد. پس از برداشت تجزیه واریانس انجام شد و میانگین صفات یادداشت شده به روش دانکن مقایسه شدند. تنوع بسیار زیادی بین ژنوتیپ های مورد بررسی از لحاظ عملکرد دانه و سایر صفات مشاهده گردید. همبستگی ساده محاسبه شده بین صفات نشان داد که رابطه بین عملکرد دانه با ارتفاع بوته و سایر صفات مرتبط با اندازه گیاه مانند طول پدانکل، طول بیرون آمدگی پدانکل و اندازه میانگره منفی و معنی دار، ولی با سایر صفات غیر معنی دار بود. در مدل نهایی رگرسیون نیز فقط صفت ارتفاع بوته با اثر منفی باقی ماند که حدود ‮‭39‬ درصد از تغییرات این صفت را توجیه نمود. تجزیه به عاملها نیز 3 عامل را که حدود %‮‭69‬ از تغییرات بین ژنوتیپ ها را توجیه نمودند، مشخص نمود. تجزیه کلاستر به روش ‭WARD ‬ژنوتیپ ها را در 3 گروه دسته بندی نمود. هر یک از گروههای حاصله دارای ویژگی هایی بودند که در برنامه های اصلاحی قابل استفاده می باشند. از بین ژنوتیپ های مورد بررسی، 3 ژنوتیپ شامل ژنوتیپ های شماره ‮‭11‬ (از ایتالیا)، شماره ‮‭19‬ (از ایتالیا)، شماره ‮‭12‬ (از ایتالیا) عملکرد دانه بیشتری تولید نمودند و بنابر این برای ارزیابی بیشتر مورد گزینش قرار گرفتند. کلمات کلیدی: گندم دوروم، ارقام بومی، تنوع ژنتیکی، عملکرد دانه