شناسایی مکانیسم های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی تحمل به خشکی در ژنوتیپ های گندم نان دیم

به منظور شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی گندم با عملکرد مطلوب تحت شرایط دیم و آبیاری تکمیلی، 6 لاین و رقم گندم نان در قالب آ زمایش اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال(‮‭1388-90‬ ) اجرا و در طول مدت اجرای پروژه صفات مورفولوژیکی و زراعی توسط مجریان موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور و صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی به صورت مشترک توسط مجریان موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور و پژوهشکده بیوتکنولوژی شمالغرب و غرب کشور اندازه گیری شدند. در این آزمایش، از آذر2 و سرداری به عنوان ارقام تجاری استفاده شد. شاخص های میانگین حسابی تولید ‭(MP)‬، میانگین هندسی تولید ‭(GMP)‬، تحمل‭(TOL)‬، شاخص حساسیت به تنش ‭(SSI)‬، شاخص تحمل به تنش ‭(STI)‬، شاخص پایداری عملکرد دانه ‭(YSI)‬، شاخص عملکرد ‭(YI)‬و شاخص تحمل به تنش تغییر یافته ‭(MSTi) ‬براساس عملکرد دانه در شرایط دیم ‭(YS) ‬و آبیاری تکمیلی ‭(YP) ‬محاسبه شد. شدت تنش ‭(SI) ‬برای سال اول کم (‮‭0/14‬) و برای سال دوم نسبتا کم (‮‭0/21‬) بود. براساس نتایج همبستگی بین شاخصصهای تحمل به خشکی و عملکرد دانه در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی شاخص های‭MP‬،‭GMP‬، ‭STI‬، ‭YI ‬و ‭MSTi ‬همبستگی بالا و معنی داری با عملکرد دانه در هردو محیط داشتند و به عنوان بهترین شاخص ها جهت انتخاب ارقام دارای پتانسیل عملکرد بالا در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی شناسایی شدند. مطالعه صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی نیزنشاد داد که فعالیت بسیاری از آنزیم ها تحت شرایط تنش خشکی بطور معنی داری افزایش یافته و بیشترین میزان فعالیت این آنزیم ها در شرایط تنش خشکی مربوط به رقم اوحدی و کمترین میزان فعالیت آنزیم ها در شرایط تنش خشکی مربوط به لاین ‮‭85-86-29-1‬‭-SARA-BW-F‬6‭-O‬6 (لاین شماره 7) بود. تحت تنش خشکی رابطه ی مثبت معنی داری بین فعالیت آنزیم پراکسیداز با عملکرد و پایداری کلروفیل بدست آمد ولی این نتیجه برای آنزیم کاتالاز صادق نبود. همچنین نتایج رابطه منفی بین فعالیت آنزیم پراکسداز با پایداری غشای سلولی را نشان داد بطوریکه فعالیت بیشترآنزیم پراکسیداز در شرایط تنش خشکی موجب پایداری بیشتر غشای سلولی و کلروفیل گردید. واژه های کلیدی: گندم نان، آنزیم، غشای سلولی ، عملکرد دانه، شاخص های تحمل به خشکی