بررسی دامنه میزبانی و بیولوژی مگس میوه مدیترانه ای ‭Ceratitis capitata (Diptera : Tephritidae) ‬در شهر شیراز

مگس میوه مدیترانه ای که آفتی قرنطینه ای در استان فارس به شمار می رفت در دی ماه سال ‮‭1386‬ از باغ های میوه شیراز گزارش شد. دامنه میزبانی و بیولوژی آن طی سال های ‮‭1388‬ و ‮‭1389‬ درباغ های میوه شیراز مورد مطالعه قرار گرفت. با جمع آوری و معاینه میوه های آلوده، دامنه میزبانی مگس تعیین گردید و با نصب تله های جکسون و مک فیل حاوی ماده جلب کننده تری مدلور، اولین شکار مگس در باغ های میوه و نوسانات انبوهی جمعیت آن مشخص شد. طول دوره مراحل مختلف رشدی و تعداد نسل مگس با روش پرورش نسل به نسل مگس درون آستین های توری روی میوه های هلو و انار تعین شد. نتایج نشان داد که آفت تاکنون در سطح ‮‭4500‬ هکتار از باغ های میوه شهر شیراز و بخش همایجان از شهرستان سپیدان انتشاریافته است. خسارت مگس روی میوه های انار، خرمالو، انجیرسیاه ، هلو ، آلوگوجه ، سیب زرد و قرمز پاییزه ، نارنگی و نارنج مشاهده گردید. شدت آلودگی میوه های انار، هلوی معمولی ، هلو انجیری ، نارنگی و خرمالو به ترتیب ‮‭5/29 7/81‬ ، ‮‭32 7/76‬/،‮‭7/7 3/86 14‬ ، ‮‭7/75 3/95‬ و ‮‭8/81 3/53‬ لارو در هر میوه تعیین شد. خسارت مگس روی میوه های انگور ، زرد آلو، انجیر سفید، ازگیل ، سیب گلاب بهاره و گردو مشاهده نشد. اولین شکار تله ها در سال های ‮‭1388‬ و ‮‭1389‬ روی میزبان زردآلو و به ترتیب در هفته سوم تیر و هفته اول خرداد مشاهده شد. در هر دو باغ انار و مخلوط، اوج شکار حشره های کامل(نر) در ماه های مهر و آبان اتفاق افتاد. از اواسط آذر و با برداشت کامل میوه های آخر فصل (انار و سیب پاییزه) و کاهش میانگین دمای روزانه به زیر ‮‭10‬ درجه سانتیگراد شکار تله ها صفر شد. میانگین شکار هفتگی مگس درباغ مخلوط ‮‭26/57 2/04‬ و در باغ انار ‮‭4/97 0/38‬ عدد تعیین شد. در بررسی تخمدان مگس های ماده ‮‭67/62‬ درصد آن ها دارای تخم بودند و میانگین تعداد تخم در تخمدان هر مگس ‮‭11/8 0/43‬ عدد تعیین شد . میانگین طول دوره رشدی تخم، لارو، شفیره و میانگین طول دوره یک نسل مگس به ترتیب 6/،‮‭75 3‬/،‮‭13/3 9‬ و ‮‭34/7‬ روز به طول انجامید. این حشره در شرایط آب و هوایی شیراز ‮‭4 -5‬ نسل کامل همپوشان دارد وقسمت عمده فصل زمستان را به صورت شفیره درون خاک سپری می کند. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که سه عامل دما ، نوع میزبان و طول دوره میوه دهی میزبان ها در تنظیم چرخه زیستی مگس میوه مدیترانه ای و نوسانات انبوهی جمعیت آن در شرایط اگروکولوژیکی شیراز نقش مهمی راایفا می کنند. واژه های کلیدی: مگس میوه مدیترانه ای، بیولوژی ،دامنه میزبانی، نوسانات جمعیت، شیراز،