ارزیابی ژنوتیپ های پیشرفته گندم نان در مزرعه زارعین در شرایط دیم

وجود تنوع اقلیمی گسترده در مناطق دیم خیز ایران، نیاز به گسترش تنوع ارقام زراعی گندم را برای مقابله با تنشهای زیستی و محیطی و استفاده موثرتر از اصل مهم اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای افزایش توان و پایداری تولید محصول گندم دیم، افزایش داده است. در این شرایط یکی از روشهای موثر برای افزایش تنوع ژنتیکی در مزراع کشاورزان، اجرای قسمتی از برنامه به نژادی متعارف در مناطق هدف در چارچوب برنامه به نژادی مشارکتی غلات دیم و فعال سازی سیستم های محلی تکثیر بذر است، که نتیجه آن شناسایی ارقامی از گندم دیم با سازگاری خصوصی نسبت به ریز اقلیمهای متفاوت و تکثیر آنها در مناطق هدف می باشد. به همین منظور ، این پروژه در مزارع کشاورزان در 3 منطقه استان کرمانشاه شامل روانسر ، دالاهو و حمیل( اسلام آباد) اجرا گردید. از ‮‭24‬ ژنوتیپ گندم نان انتخاب شده برای این پروژه ‮‭13‬ ژنوتیپ از آزمایش یکنواخت سراسری ‮‭88-90‬‭-EWYT-M ‬و 8 ژنوتیپ از آرمایش ‮‭85-88‬‭-EWYT-M ‬بود و که همراه با ا رقا م زراعی سرداری ، آذر 2 و ریژاو در مزارع زارعین مقایسه شدند. ژنوتیپها در یک تکرار براساس نقشه ای مناسب تجزیه آماری فضایی ‭ ( Spatial analysis ) ‬کشت شدند. درمرحله رسیدن قبل ازبرداشت ازتعدادی از کشاورزان مناطقی که این آزمایشها درآنها کشت میشود خواسته شد که گندم ها را ازنظر ویژگیهای زراعی از1 (خیلی بد) تا 5 ( خیلی خوب) امتیار بندی نمایند. بعلاوه این ژنوتیپها نیز در مزرعه تحقیقاتی معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نیز کشت شدند تا ژنوتیپهای برتر در ایستگاه تحقیقاتی با ژنوتیپهای برتر در مزرعه کشاورزان مقایسه شوند. پس از برداشت محصول، دادهای بدست آمده از طریق تجزیه فضایی ‭(Spatial analysis ) ‬با استفاده از نرم افزار ‭Genstat ‬تصحیح شدند و از داده های تصحیح شده برای بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط در تجزیه ‭GGEbiplot ‬با استفاده از نرم افزار ‭SPSS ‬و نرم افزار ‭GGE Biplot ‬استفاده شد. ضمنا داده های تصحیح شده برای تجزیه سازگاری به روش آزمون رتبه در ‭Excel ‬استفاده گردید. تجزیه ‭GGE Biplot ‬و آزمون رتبه ، شش ژنوتیپ مشابه برتر از نظر سازگاری عمومی به این محیط ها را شناسایی کرد . براساس این دو روش نیز ژنوتیپهای برتر در هر منطقه نیز شناسایی شدند و مشخص شد که ژنوتیپهای برتر از نظر سازگاری خصوصی در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در ایستگاه سرارود و سه منطقه دیگر، متفاوت هستند که دلیلی بر ضرورت اجرای قسمتی از برنامه به نژادی در مناطق هدف می باشد. کلمات کلیدی: گندم نان، دیم، به نژادی مشارکتی، اثر متقابل ژنوتیپ در محیط