اثر بکارگیری آب شور در شرایط تنش خشکی بر عملکرد برنج

استان های شمالی گیلان و مازندران یکی از مهمترین مراکز تولید برنج در ایران می باشند. اخیرا همزمانی تنش خشکی ناشی از کاهش منابع آب شیرین وتنش شوری ناشی از تغییر کیفیت آن باعث ایجاد نگرانی هایی در مورد پایداری تولید برنج در این مناطق شده است. باهدف بررسی اثر این پدیده برعملکرد برنج، آزمایشی به صورت گلدانی درستاد موسسه تحقیقات برنج کشور- رشت و معاونت مازندران آمل در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار به اجرا درآمد. تیمارها شامل پنج سطح شوری آب آبیاری: (دسی زیمنس بر متر)6 ، ‮‭2 4‬، ،‮‭1 1‬‭-dSm ‬و 8 و همچنین پنج روش آبیاری: غرقاب دایم، آبیاری تناوبی‭(AWD) ‬و شروع آبیاری در نقاط رطوبتی،‮‭90 100‬و ‮‭80‬ درصد ظرفیت زراعی انجام گرفت. شوری های مورد نظر آب آبیاری با استفاده از ‭CaSO‬4 و ‭NaCl ‬خالص تهیه و برروی رقم محلی هاشمی (رشت) و رقم محلی طارم (آمل) اعمال شد. درانتهای فصل کشت، عملکرد دانه و کاه ، تعداد پنجه، تعداد خوشه بارور وخوشه نابارور اندازه گیری و بررسی شد. نتایج طرح نشان داد تنش شوری آب آبیاری تاثیر بسیار زیادی بر تمامی صفات اندازه گیری شده ازجمله عملکرد دانه داشت.نتایج رشت نشان داد تیمار شاهد با اعمال شوری‮‭11‬‭-dSm ‬بیشترین میزان عملکرد را به میزان ‮‭18/57‬ گرم درگلدان داشته است شوری آب آبیاری ‮‭4 6‬، ،‮‭12‬‭-dSm ‬و 8 با عملکردهایی ‮‭78‬/،‮‭78 13‬/،‮‭3/61 5‬ و ‮‭0/74‬ گرم در گلدان افت عملکردی به ترتیب به میزان ،‮‭70‬،‮‭80 25‬ و‮‭97‬ درصد داشت. معادله درجه دوم در مقایسه با معادله خطی عملکرد نسبی برنج در سطوح شوری بکار رفته را به نحو بهتری نشان داد. اعمال دور آبیاری تا حد ظرفیت زراعی باعث افزایش عملکرد در مقایسه با آبیاری دایم شده است. تیمار آبیاری ظرفیت زراعی حداکثر و تیمارشروع آبیاری در ‮‭80‬ درصد ظرفیت زراعی حداقل عملکرد را داشته است. روش های آبیاری غرقاب دایم، آبیاری تناوبی و یا آبیاری در ظرفیت زراعی بهترین روش آبیاری برای آب آبیاری با شوری زیر‮‭1 4‬‭-dSm ‬بود. ولی در شوری آب آبیاری بیش از‮‭1 4‬‭-dSm ‬تمامی روش های آبیاری عملکرد یکسانی داشتند. نتایج آمل نشان داد برنج نسبت به شوری و تنش آبی حساس بوده و تنش شوری آب آبیاری تاثیر بسیار زیادی بر تمامی صفات اندازه گیری شده شامل عملکرد در گلدان ، ارتفاع ، پنجه، پنجه بارور ،طول خوشه، درصد دانه پر، درصد دانه پوک، وزن هزار دانه وزیست توده داشته است.نتایج حاصل از اعمال تنش شوری حداکثر در مقایسه با شوری شاهد نشان داد که شوری ‮‭1 8‬‭-dSm ‬بیشترین تاثیر را بر روی عملکرد با کاهشی معادل‮‭86/01‬ درصد و تعداد دانه پر برابر با ‮‭65/03‬ درصد و کمترین تاثیر رابر روی ارتفاع وطول خوشه به ترتیب با کاهشی معادل ‮‭5/08‬ و‮‭10/55‬درصد داشته است. نتایج حاصل از اعمال تنش رطوبتی حداکثر در پروژه در مقایسه با آبیاری غرقابی نشان داد که اعمال تنش رطوبتی‮‭80‬ % ظرفیت زراعی بیشترین تاثیر را بر روی عملکرد با کاهشی معادل‮‭41/47‬ درصد و زیست توده برابر با ‮‭35/39‬درصد و کمترین تاثیر رابر روی وزن هزار دانه و ارتفاع بوته به ترتیب با کاهشی معادل ‮‭4/3‬ و‮‭8/8‬درصد داشته است. افزایش تنش خشکی بیش از حد ظرفیت زراعی باعث افت عملکرد شده است.همچنین نتایج بدست آمده حاکی از این است که دوتنش شوری و تنش آبی حالت افزایشی داشته است یعنی کاهش عملکرد ناشی از هر تنش در صورت عدم وجود تنش دیگر باعث کاهش عملکرد کمتری می شود. کلمات کلیدی: شوری ، خشکی ، برنج ، عملکرد