بررسی اثرات ضدمیکروبی اسانس گونه های مختلف آویشن

در سال های اخیر به دلیل استفاده بیش از حد آنتی بیوتیک ها در درمان بیماری های عفونی، مقاومت دارویی در بین باکتری ها بسیار گسترش یافته و مشکلات زیادی را در درمان بیماری های عفونی به وجود آورده است. این شرایط منجر به تشدید نیاز به تولید داروهای جدید از منابع مختلف مانند گیاهان شده است. به منظور بررسی اثر ضدمیکروبی اسانس اکسشن های مختلف آویشن ‭(Thymus) ‬آزمایشی در سال های ‮‭1389-91‬ در شرایط آزمایشگاهی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور اجرا شد. این آزمایش در ادامه دو زیرپروژه مربوط به بررسی سازگاری و فیتوشیمی طرح جامع آویشن بود. در سال ‮‭1387‬و در پروژه های پایه، ابتدا ‮‭75‬ اکسشن از گونه ای مختلف آویشن که از رویش گاه های طبیعی ایران جمع آوری شده بود در مزرعه باغ گیاه شناسی ملی ایران کشت گردید و پس از شناسایی توسط بخش گیاه شناسی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، در مرحله گل دهی کامل، از سرشاخه های گل دار گیاه به روش کلونجر اسانس گیری شد. در این تحقیق، ‮‭55‬ اکسشن و یا هیبرید گونه های ‭Th. daenensis‬، ‭Th. fedchenkoi‬، ‭Th. kotschyanus‬، ‭Th. lancifolius‬، ‭Th. migricus‬، ‭Th. pubescens‬، ‭Th. transcaucasicus‬، ‭Th. vulgaris ‬که از رویش گاه های استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اصفهان، تهران، خراسان، زنجان، سمنان، فارس، قزوین، کرمان، کردستان، گیلان، لرستان و مرکزی جمع آوری شده بود انتخاب گردید و رقت اسانس اکسشن های مختلف بر فعالیت ضدمیکروبی تعدادی از میکروارگانیسم ها، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار آزمون شد. تیمارهای آزمایشی شامل رقت اسانس اکسشن های مختلف آویشن در 3 سطح شامل یک پنجم، یک بیست و پنجم، یک پنجاهم و مقایسه آن ها با آنتی بیوتیک های رایج مانند سفتی زوکسیم (‮‭30‬ ‭g) ‬و سیپروفلوکسازین(5 ‭g) ‬بود که به عنوان مواد ممانعت کننده رشد مورد بررسی قرار گرفتند. میکرو ارگانیسم ها نیز در پنج سطح شامل باکتری های گرم مثبت ‭(Bacillus subtilis ‬و ‭Staphylococcus aureus) ‬و گرم منفی ‭(Escherichia coli ‬و ‭(Pseudomonas aeroginosa ‬و مخمر ‭(Candida albicans) ‬بود. به منظور بررسی اثرات ضدمیکروبی از روش انتشار درآگار و روش رقت سازی در لوله استفاده شد. ویژگی مورد مطالعه شامل قطر هاله عدم رشد میکروارگانیسم ها و هم چنین تعیین حداقل غلظت بازدارندگی رشد بود. اطلاعات به دست آمده توسط نرم افزارهای ‭SAS ‬و ‭MSTAT-C ‬مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مقایسه میانگین نیز توسط آزمون چنددامنه ای دانکن انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس قطر هاله عدم رشد نشان داد که اثر منشا بذر، نوع میکروارگانیسم، رقت اسانس و اثر متقابل آنها در سطح %5 معنی دار بود. مقایسه میانگین اثر متقابل منشا بذر، نوع میکروارگانیسم و رقت اسانس نشان داد که قطر هاله عدم رشد اسانس ‭Th. lancifolius‬، ‭Th. kotschyanus‬، ‭Th. transcaucasicus‬، ‭Th. daenensis‬، ‭Th. vulgaris ‬با رقت یک پنجم و حتی یک بیست وپنجم نسبت به آنتی بیوتیک سفتی زوکسیم و سیپروفلوکسازین بیشتر بوده است. بر اساس نتایج ‭MIC‬، موثرترین اسانس ‭Th. kotschyanus‬، ‭Th. pubescens‬، ‭Th. daenensis‬، ‭Th.. lancifolius‬، ‭Th. migricus‬، ‭Th. vulgaris ‬و ‭Th. transcaucasicus ‬به ترتیب مربوط به استان های آذربایجان غربی، تهران، لرستان، اصفهان، آذربایجان شرقی، قزوین و زنجان بود. به علاوه نتایج کم ترین غلظت بازدارنده اسانس نشان داد که کاندیدا آلبیکنس و اشرشیاکلی به طور کلی در مقایسه با سایر میکروارگانیسم های مطالعه شده حساسیت بیشتر و سودوموناس آیروژینوزا و باسیلوس سوبتیلیس مقاومت بیشتری را به اسانس آویشن از خود نشان دادند و کاندیدا آلبیکنس و باسیلوس سوبتیلیس می توانند کاندید مناسبی برای تهیه داروهای ضدمیکروبی بر علیه آن ها با استفاده از اسانس آویشن باشد. واژه های کلیدی: گیاهان دارویی، آویشن، ‭Thymus‬، اسانس، تیمول، کارواکرول، فعالیت ضدمیکروبی، انتشار درآگار، رقت سازی در لوله