مقایسه عملکرد لاین های امیدبخش کلزا در مناطق معتدل و خشک استان اصفهان در شرایط زارعین

به منظور مقایسه عملکرد لاین های امید بخش کلزا تحت تنش در مناطق معتدل استان اصفهان و در شرایط زارعین، آزمایشی در سال زراعی ‮‭1391-92‬ در دومنطقه برخوار و براآن از توابع اصفهان اجرا شد. هر آزمایش به صورت کرت های یکبار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل قطع آبیاری در سه سطح (1‭D : ‬آبیاری معمول یا آبیاری پس از ‮‭80‬ میلی متر تبخیر از تشت کلاس ‭A ‬تا زمان رسیدگی فیزیولوژیکی به عنوان شاهد، 2‭D: ‬قطع آبیاری از مرحله گلدهی به بعد، 3‭D: ‬قطع آبیاری از مرحله آغاز پر شدن دانه به بعد و فاکتور فرعی شامل شش رقم و لاین پرمحصول کلزای پاییزه شامل‭KR‬4 ،‭ZARFAM ‬،‭KR‬‮‭18 , SLM‬‮‭046 , KS‬‮‭12‬ و‭KS‬7 بودند. در این آزمایشات صفات مختلف تعداد روز تا گلدهی، طول دوره گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد شاخه فرعی در بوته، ارتفاع بوته، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، عملکرد دانه، عملکرد کاه(بقایا)، درصد روغن و عملکرد روغن ، کارایی مصرف آب زراعی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که در هر دو ناحیه اثر قطع آبیاری تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، عملکرد کاه و عملکرد روغن در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. با توجه به نتایج بدست آمده در شرایط این آزمایش ها مشخص گردید که حساس ترین مراحل رشد گیاه کلزا به تنش خشکی، به ترتیب مراحل گلدهی و اوایل پر شدن دانه بودند. بر اساس نتایج بدست آمده چنین استنباط می شود که باید از قطع آبیاری در مراحل گلدهی و اوایل پر شدن دانه اجتناب کرد، از طرف دیگر قطع آبیاری در اوایل پر شدن دانه جهت تولید عملکرد قابل قبول تحت شرایط کمبود آب مناسبتر می باشد. اثر رقم بر تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، عملکرد دانه، میزان روغن دانه و عملکرد روغن، کارایی مصرف آب زراعی و عملکرد کاه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود . اثر متقابل قطع آبیاری و رقم بر طول دوره گلدهی، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد خورجین در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد روغن در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. همچنین تیمار آبیاری معمول (شاهد) بیشترین عملکرد دانه و روغن و تیمار قطع آبیاری از مرحله آغاز پر شدن دانه به بعد کمترین مقدار را تولید نمودند و به طور متوسط در دو منطقه رقم ‭KR‬4 با کوتاهترین دوره رشد در شرایط آبیاری معمول در مقایسه با پنج رقم دیگر بهترین رقم شناخته شد هم چنین ارزیابی ارقام از نظر تحمل به خشکی توسط شاخصهای کمی تحمل به خشکی شامل میانگین هندسی عملکرد ‭(GMP )‬، شاخص تحمل به تنش ‭(STI )‬، شاخص بهره وری متوسط ‭(MP )‬، شاخص تحمل ‭(TOL )‬و شاخص حساسیت به تنش ‭(SSI ) ‬صورت گرفت . با توجه به تحلیل هم بستگی بین عملکرد دانه درشرایط تنش و بدون تنش و شاخص های تحمل به خشکی، شاخص های ‭MP ‬، ‭GMP STI ‬به عنوان شاخص های برتر جهت شناسایی ارقام متحمل انتخاب گردیدند . نتایج نشان داد مناسب ترین رقم بر اساس شاخصهای فوق رقم ‭KR‬4 از نظر میانگین عملکرد در شرایط تنش و ارقام ‭SLM‬‮‭046‬ و زرفام در شرایط بدون تنش در وضعیت مناسبی قرار داشتند.در منطقه برخوار رقم ‭SLM‬‮‭046‬ با متوسط ‮‭2541‬ کیلوگرم در هکتار و در منطقه براآن لاین ‭KR‬4 با متوسط ‮‭2262‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه در شرایط تنش را داشتند. کلمات کلیدی: کلزای پاییزه، قطع آبیاری، عملکرد دانه،