بررسی تغییرات وضعیت مرتع به منظور دست یابی به روش مناسب برای تعیین وضعیت و گرایش اکوسیستم های مرتعی استان اصفهان

برای بررسی روند تغییرات مرتع و تشخیص سهم نوسان های آب و هوایی و مدیریت در ایجاد تغییرات، ارزیابی درازمدت مورد نیاز است. وضعیت مرتع مهمترین شاخصی است که ارزیابی آن در مدیریت مرتع ضرورت دارد. هدف از اجرای این تحقیق تعیین وضعیت مرتع در 3 نقطه با موقعیت جغرافیایی و اقلیمی متفاوت در سطح استان اصفهان و بررسی روند تغییرات با روش پویایی پوشش گیاهی و در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و خصوصیات خاک منطقه می باشد. سایت های سه گانه ی گوراب فریدونشهر در غرب، دولت قرین سمیرم در جنوب و هفتومان خوروبیابانک در شرق استان در سطحی معادل ‮‭25‬ کیلومتر مربع واقع شده است. پس از تعیین تیپ گیاهی و گونه های همراه هر سایت، پوشش تاجی گیاهان یکساله، فورب های چند ساله، بوته ای، گندمیان چند ساله، رطوبت خاک، کربن آلی خاک، پوشش خاک و دیگر اطلاعات در خصوص مراتع مذکور جمع آوری شد. به منظور جمع آوری داده ها از 3 نوار ترانسکت در جهت تغییرات تیپ گیاهی استفاده گردید. بر روی هر ترانسکت ‮‭10‬ پلات و در هر سایت ‮‭30‬ پلات مشخص گردید. ابعاد پلات ها متناسب با پوشش گیاهی انتخاب شد. در هر سال در پایان فصل رویشی گیاهان شاخص و کلیدی، متغیر هایی مرتبط با پوشش گیاهی و خاک در هر پلات اندازه گیری شد. به منظور مطالعه هواشناسی و تعیین متغیرهای مربوط به آن، ابتدا نزدیک ترین و همسان ترین ایستگاه هواشناسی به لحاظ ارتفاع و جهت با سایت های مورد مطالعه، انتخاب و میزان بارندگی و دما مشخص و منحنی های آمبروترمیک مربوط به سال های رویشی ترسیم گردید. برای تعیین کلیه تغییراتی که در پارامترهای اندازه گیری شده از سال به سال و از سال اول تا سال چهارم رخ داده، از روش تجزیه واریانس ‭(F-test) ‬استفاده و پس از معنی دار بودن F، مقایسه میانگین هر پارامتر از هر سال به سال دیگر با روش دانکن انجام گردید. تجزیه واریانس داده های سایت سمیرم نشان که تفاوت در متغیر هایی مانند رطوبت خاک، پوشش تاجی یک ساله ها، بوته ای ها، فورب ها، گندمیان چند ساله، پوشش خاک و گونه ‭Brumus tomentellus ‬در سطح ‮‭99‬ درصد و پوشش تاجی کل، گونه ‭Poa bulbosa ‬و میزان کربن آلی خاک در سطح ‮‭95‬ درصد معنی دار می باشد و روند افزایشی پوشش گیاهی با روند افزایشی بارش تطابق دارد. تغییرات فراوانی گندمیان چند ساله روند مشخصی نداشته اما گندمیان یکساله تغییرات شدیدی داشته است. میزان زادآوری و شادابی گونه ها در این سایت در حد متوسط بوده است. تجزیه واریانس متغیرهای مرتع گوراب نشان داد که تفاوت معنی دار در سطح ‮‭99‬ درصد در رطوبت عمق ،1 میانگین رطوبت، پوشش تاجی یکساله ها و در سطح ‮‭95‬ درصد در متغیر های بوته ای ها، فورب های چند ساله، پوشش تاجی کل، گونه های ‭Poa bulbosa‬، ‭Bromus tomentellus‬، ‭Ferula haussknechtii‬، رطوبت عمق 2 وجود دارد. فراوانی گونه های یک ساله نوسانات شدیدی را نشان می دهد. زاد آوری گندمیان یکساله متوسط و گندمیان چند ساله پایین بوده و اکثر گونه ها شادابی متوسطی داشته اند. در این سایت علی رغم کاهش بارندگی، افزایش نسبی پوشش گیاهی مشاهده می شود. این روند افزایش تغییرات پوشش گیاهی را باید در نحوه مدیریت و بهره برداری مرتع و کاهش فشار دام و زمان ورود دام جستجو کرد. با تجزیه واریانس متغیرهای سایت هفتومان ملاحظه شد که تفاوت معنی دار در سطح ‮‭99‬ درصد در مولفه های رطوبت عمق ،2 پوشش تاجی یک ساله ها، پوشش خاک، کربن آلی خاک و در سطح ‮‭95‬ درصد در میانگین رطوبت، رطوبت عمق ،1 پوشش تاجی بوته ای ها، فورب های چند ساله، کل گونه ها،گونه های ‭Zygophyllum atriplicoides ‬، ‭Artemisia siberi ‬و ‭Carex stenophylla ‬وجود دارد. فراوانی گونه های بوته ای تغییری نداشته و شادابی و زادآوری در سال های مختلف متفاوت بوده است. در این سایت به خاطر حاکمیت شرایط بیابانی، میزان پوشش گیاهی و تغییرات آن متاثر از تغییرات بارش است. کلمات کلیدی: وضعیت مرتع، استان اصفهان، پوشش تاجی، وضعیت خاک، روند تغییرات