بررسی استقرار، سازگاری و فنولوژی گیاهان ناحیه رویشی ایران و توران در محل باغ گیاه شناسی مشهد

پهنه خراسان از جمله خراسان رضوی که به لحاظ جغرافیایی در شمال شرق ایران قرار دارد، از نظر جغرافیایپراکنش گیاهی در محدوده تلاقی نواحی رویشی ایران و توران با آسیای میانه قرار دارد. از آنجایی که بخش اعظم نواحی رویشی توران در کشورهای آسیای مرکزی قرار دارد و به لحاظ اینکه قابلیت سازگاری گونه های این مناطق با شرایط اقلیمی خراسان رضوی دور از ذهن نیست، جهت حفظ ذخایر ژنتیکی ارزشمند گیاهی این مناطق، مجموعه رویشی در وسعتی حدود 1 هکتار از باغ گیاه شناسی مشهد به کاشت گونه های شاخص نواحی رویشی توران و آلتای اختصاص یافت. این مجموعه مشتمل بر 5 قسمت نمک زار، شن زار، بیابان، دشتی و کوهستانی می باشد. به دلیل جلوگیری از بوجود آمدن پدیده هایی مانند توسعه شوری یا توسعه ماسه بادی، دو قطعه نمک زار و شن زار در محدوده مشابه خود در مجموعه رویشی ایران و توران ادغام شدند. طرح کاشت اولیه در اواسط سال ‮‭1387‬ تصویب شد، برای اجرای این طرح ابتدا با ایجاد تغییراتی در ناهمواری های سطح زمین قطعه کوهستان آن با ارتفاعی بالغ بر 6 متر از سطح تراز صفر محلی بوجود آمد. آنگاه بر اساس فهرست فلورستیک که قبلا تهیه شده بود نسبت به جمع آوری بخشی از مواد گیاهی لازم مانند: بذر، قلمه، پاجوش و نهال از عرصه طبیعی شمال شرق خراسان رضوی در مجاورت مرزهای ترکمنستان اقدام گردید. بخش قابل توجه ای از مواد فوق از منطقه کوهستانی کپه داغ جمع آوری گردید. بطور کلی به منظور اجرای سریعتر و مطلوب تر مرحله اول طرح در دو بخش متمرکز انجام شد. بخش اول معطوف به مهیا نمودن بستر کشت بر اساس الگوگیری از طبیعت (ایجاد ناهمواریها، پستی و بلندیها) بود. بخش دوم به کارهای میدانی در عرصه، شامل جمع آوری و انتقال مواد گیاهی، شناسایی دقیق علمی گونه ها، تکثیر و کشت در بستر اصلی اختصاص یافت. بعد از کاشت کارهایی مانند نصب برچسب و معرفی گیاهان، حفاظت و نگهداری نمونه های گیاهی کشت شده در باغ گیاه شناسی مشهد پی گیری شد. تا کنون تعداد ‮‭70‬ گونه بصورت نهال و ‮‭30‬ تعداد گونه بصورت بذری در مجموعه رویشی آسیای میانه کاشته شدند. که از این تعداد ‮‭83‬ گونه کاملا مستقر شده اند. به منظور کاهش هزینه های نگهداری شبکه آبیاری تحت فشار در تمام قسمتهای مجموعه اجرا شده و آب مورد نیاز گیاهان به صورت قطره ای و در برخی قسمتها که گونه های علفی و بوته ای کشت شده اند به صورت بارانی تامین می گردد. واژه های کلیدی آسیای میانه، مجموعه رویشی، باغ گیاهشناسی، مشهد، ایارن، توران، آلتای