تحلیل روند گذشته و پیش بینی آینده خشکسالی در استان اصفهان

واقع شدن استان اصفهان در مرکز ایران و در دامنه های شرقی سلسله جبال زاگرس موجب شده تا همانند سایر مناطق مرکزی کشور به دلیل فرونشست هوا در این مناطق از بارندگی های کم، دما و تبخیر زیاد برخوردار بوده و مقادیر بارندگی آن نیز همواره دچار نوسانات شدید باشد. استان اصفهان همواره در معرض خشکسالی قرار دارد و علاوه بر آن کشتزارها، منابع طبیعی آن در معرض خطر جدی میباشد. یکی از راههای تعدیل خشکسالی، ارزیابی و پایش آن بر اساس شاخص هایی است که بتوان میزان شدت و تداوم آن را در یک منطقه تعیین نمود. در بررسی حاضر تحلیل بارش و خشکسالی در استان اصفهان با استفاده از شاخص بارش استاندارد و تحلیل روند آماری با استفاده از آزمون ناپارامتریک من-کندال انجام گرفت. نتایج بررسی ها نشان میدهد، اکثر نقاط استان اصفهان در سال ‮‭2000‬ با خشکسالی شدیدی روبرو بوده و در سال ‮‭2008‬ چنین شرایطی بار دیگر در استان اتفاق افتاده، به طوری که ایستگاه شهرضا شدیدترین خشکسالی را در سال ‮‭2008‬ تجربه نمود و چنین خشکسالی از سال ‮‭1970‬ تا ‮‭2008‬ بی سابقه بوده است. تغییرات روند در بیشتر ایستگاه ها تقریبا از سال ‮‭2000‬ به بعد میباشد و در واقع میتوان گفت سال ‮‭2000‬ سرآغازی بر تغییر اقلیم در استان اصفهان میباشد. همچنین به منظور پیش بینی خشکسالی هواشناسی در استان اصفهان، سری زمانی ماهانه پارامتر بارش در دوره آماری ‮‭1970-2009‬ به کار گرفته شد. به این منظور رهیافت ارایه شده توسط باکس و جنکینز (‮‭1976‬) به منظور مدلسازی در نظر گرفته شد که شامل سه مرحله تشخیص مدل، تخمین پارامتر با استفاده از روشهای حداکثر درستنمایی، حداقل مربعات شرطی و غیرشرطی و در نهایت آزمون نکویی برازش یا آزمون استقلال زمانی و نرمال باقیمانده ها میباشد. برای تمامی ایستگاه ها مدلهای ضربی به دست آمد، به طوری که در ایستگاه های اصفهان، میمه، اردستان بیشترین همبستگی بین داده های اصلی و پیش بینی شده را مدل،0،‮‭01‬‭) ARIMA)‬ا(1،1،0) و در ایستگاه های نایین، فریدونشهر، خوانسار و نطنز بیشترین همبستگی را مدل ،0،‮‭10‬‭) ARIMA)‬ا(1،1،0) ایجاد کرده است و به عنوان بهترین مدلها انتخاب گردیدند و مقادیر بارش تا سال ‮‭2015‬ پیش بینی گردید. روند داده های پیش بینی شده بارش در کل استان اصفهان نشان میدهد که در اکثر ماهها روند معنی داری وجود ندارد. همچنین نتایج حاکی از آن می باشد که تمام ایستگاه های مورد مطالعه به جز ایستگاه میمه، افزایش معنی دار در بارش ابتدای فصل پاییز را شاهد خواهند بود. در ایستگاه های اردستان و نطنز در تمامی ماههای سال با افزایش بارش تا سال ‮‭2015‬ روبرو می باشند که در ابتدای دو فصل بهار و پاییز روند بارش معنی دار است. بنابراین مهمترین اقدام قابل توصیه برای کاهش خسارات خشکسالی مدیریت ریسک بجای مدیریت بحران است. کلمات کلیدی: خشکسالی، شاخص بارش استاندارد، روند، من-کندال، مدلسازی، مدل ‭ARIMA‬، سری های زمانی، استان اصفهان