ارزیابی جامع اثر بخشی فنی، اقتصادی و زیست محیطی اجرای سیستم های خاک ورزی حفاظتی درکشت گندم (گزارش منطقه ای اصفهان)

عملیات خاک ورزی و کاشت از جمله حساس ترین عملیات در تولید محصولات کشاورزی محسوب می شوند و نقش مهمی در افزایش بهره وری تولید دارند. این تحقیق به منظور ارزیابی فنی، اقتصادی و زیست محیطی روش های خاک ورزی حفاظتی در کشت گندم به مدت دو سال در منطقه مورچه خورت اصفهان انجام شد. روش های مختلف خاک ورزی شامل بی خاک ورزی، کم خاک ورزی و خاک ورزی مرسوم در آزمایشی با طرح بلوک های کامل تصادفی از نظر شاخص های عملکردی محصول، بهره وری انرژی، کارآیی مصرف آب، خصوصیات فیزیکی خاک، مصرف نهاده ها و همچنین از نظر اقتصادی مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج تاثیر معنی دار روش خاک ورزی بر روی درصد سبز بذر و تراکم بوته در واحد سطح را نشان داد ولی اختلاف معنی داری درعملکرد محصول بین روش بی خاک ورزی و روش مرسوم مشاهده نشد. روش بی خاک ورزی به لحاظ بهره وری انرژی، از روش های دیگر برتر و به لحاظ انرژی کل مصرفی در مقایسه با خاک ورزی مرسوم و کم خاک ورز ی انرژی کمتری مصرف نمود. به طور کلی در همه روش ها نهاده های آبیاری، کود و سوخت مصرفی به طور متوسط با اختصاص 1/،‮‭32/3 44‬ و ‮‭8/1‬ درصد از کل انرژی مصرفی بیشترین سهم انرژی را به خود اختصاص دادند. انرژی مصرفی ماشین آلات در سیستم های بی خاک ورزی، کم خاک ورزی و خاک ورزی مرسوم به ترتیب 2/،‮‭10/7 8‬ و ‮‭13/6‬ درصد از انرژی کل مصرفی در سیستم مربوطه را به خود اختصاص داد. از نظر محتوی رطوبتی خاک بین روشهای مختلف خاک ورزی اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بی خاک ورزی کمترین میزان برگردان بقایا به خاک و نیز پایین ترین نسبت کربن به نیتروژن را دارا بود. کمترین میزان کارآیی مصرف آب به روش کم خاک ورزی اختصاص داشت و با وجود بیشینه بودن میزان این پارامتر برای روش مرسوم اختلاف معنی داری با روش بی خاک ورزی مشاهده نشد. در روش بی خاک ورزی بیشترین مواد شیمیایی به ازای هر واحد محصول مصرف می گردد. تغییرات بازده برنامه ای برای روش بی خاک ورزی مثبت و بالاتر از روش کم خاک ورزی بود و روش بی خاک ورزی سودمندترین روش تشخیص داده شد. کلمات کلیدی: انرژی، بازده برنامه ای، بی خاک ورزی، کم خاک ورزی، عملکرد، گندم