مطالعه لیمنولوژیک پایاب سد سبلان به منظور احداث کارگاه ماهیان سردآبی

مطالعه لیمنولوژیک پایاب سد سبلان به منظور پرورش ماهیان سردآبی، با انتخاب چهار ایستگاه درشش نوبت نمونه برداری، از ماه مرداد الی ماه دی ‮‭1387‬ صورت گرفت. حداقل و حداکثر میانگین پارامتر های اندازه گیری شده به تفکیک ایستگاه ها مورد مطالعه نظیردمای آب، اکسیژن محلول، سختی کل، هدایت الکتریکی،‭TDS ‬،‭COD ‬،‭BOD‬5 ،‭pH ‬، ،‭NO‬2 ،‭NH‬4 ،‭NO‬3 ،‭TN ‬،‭PO‬4 ‭SiO‬،2‭TP ‬بترتیب (‮‭10/3 9/5-14 8/7‬ درجه سانتی گراد)، (‮‭9 1/2-11/4 2/1‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭367 19/8-381 17/8‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭0/95 0/07-1/05 0/07‬ میلی زیمس بر سانتیمتر)، (‮‭8/3 0/1-8/4 0/1‬)، (‮‭3/3 1/14-3/88 0/71‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭15/5 3/1-16/3 3‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭0/48 0/04-0/54 0/06‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭0/08 0/02-0/13 0/07‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭0/004 0/003-0/05 0/1‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭0/6 0/2-0/64 0/29‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭0/19 0/07-0/22 0/07‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭10/48 0/6-10/98 0/54‬ میلی گرم در لیتر)، (‮‭0/39 0/11-0/44 0/18‬ میلی گرم در لیتر)، و (‮‭9/9 0/6-11/1 1/4‬ میلی گرم در لیتر) بودند . حداقل و حداکثر میانگین فلزات سنگین آب اندازه گیری شده در ایستگاه ها شامل ،‭Pb ‬،‭Cd ‬،‭Zn Cu ‬،‭Fe ‬و ‭Ni ‬بترتیب‭ND(‬دیده نشده)، ‭ND‬، ‮‭0/242‬‭- ND ‬، ‮‭1/075‬‭- ND ‬، ‮‭0/018‬‭- ND‬و ‮‭0/014‬‭- ND ‬میلی گرم در لیتر بودند. همچنین در بین ‮‭16‬ ترکیب ارگانوکلره اندازه گیری شده در ایستگاه ها، سم هگزاکلروبنزن از بیشترین مقدار (‮‭1/5‬ میلی گرم در لیتر) برخوردار بود. نتایج حاصل از آنالیز پارامترهای کیفی آب نشان دادند که باستثنا پارامتر های‭Fe ‬،‭Zn ‬، ‭TP ‬،‭PO‬4 ،‭TDS ‬،‭COD ‬،‭EC ‬و تا حدی دما ، سایر پارامتر ها هیچ گونه محدودیتی درپرورش ماهیان سردآبی در پایاب سد ندارند. براساس نتایج مطالعه می توان گفت که در محدوده مطالعاتی پایین دست سد، محدودیت دمایی تا ماه آبان وجود نداشته و ایستگاه 2 با نوسانات دمایی کمتر در مقایسه با سایر ایستگاه ها، مطلوب ترین شرایط را داراست. امقادیر ‭BOD‬5 برای پرورش قزل آلای رنگین کمان در محدوده مجاز بوده ، که ایستگاه 2 تا حدی با مقدار و نوسانات کمتر ‭BOD‬5 مناسب ترین شرایط رادارد. در نتایج مطالعه حاضر، مقدار‭TDS ‬در محدوده مطالعاتی تا حدودی بیشتر از حد مجاز بوده و از آنجایی که مقادیر ‭TDS ‬با فاصله گرفتن از سد افزایش یافته، لذا ایستگاه 2 تا حدودی شرایط بهتری برای پرورش ماهیان دارد. در ضمن مقدار ‭EC ‬در منطقه مورد مطالعه، احتمالا بیانگر مناسب نبودن آن برای فعالیت های مختلف شیلاتی است . علیرغم اینکه هیچ یک از ایستگاه ها شرایط مناسبی را از نظر دارا بودن میزان فسفر برای پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان ندارند، بنظر می رسد بین ایستگاه های مطالعاتی، ایستگاه 2 مناسب ترین شرایط را دارد. باتوجه به نتایج مطالعه حاضر(بدون در نظر گرفتن موارد دیده نشده)، بنظر می رسد در ماههای مرداد و شهریور، فلز روی در پایاب سد بیشتر از حد مجاز برای پرورش ماهیان سردآبی است. مطالعه حاضر نشان داد که در بین فلزات سنگین، آهن در آب ، رسوب و ماهیان منطقه مطالعاتی از بیشترین مقدار برخوردار بود. همچنین در یک بار نمونه برداری مقدار آهن در ایستگاه 4 ، ‮‭1/08‬ میلی گرم در لیتر اندازه گیری شده که با نگاه خوشبینانه بیش از حد مجاز برای پرورش این گونه می باشد. بنابراین ایستگاه 2 در پایین دست سد به منظور پرورش ماهیان سردآبی مناسب تر از سایر ایستگاه ها بدلیل برخورداری میزان کمتر آهن شناخته شد. باتوجه به نتایج بدست آمده در این مطالعه می توان گفت که شاخص زیستی پلانکتونی، ایستگاه های مطالعاتی را از لحاظ کیفی مورد تایید قرار نمی دهد. گیاهان آبزی ‭Potamogeton pectinatus‬و ‭Pheragmities australis ‬در آبهای غنی از نظر مواد غذایی و تا حدی آلوده مخصوصا" به مواد آلی ، پراکنش بیشتری دارند . بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده در این مطالعه می توان بیان نمود که آبهای پایین دست سد احتمالا" آ لوده به مواد آلی هستند. در بررسی حاضر بزرگ بی مهرگان کفزی مقاوم به آلودگی آلی ‭(Chironomidae) ‬درصد فراوانی قابل توجه ای را در مقایسه با گروه های حساس به آلودگی آلی ‭(EPT) ‬تشکیل می دادند. تحلیلا" می توان بیان نمود که احتمالا"آلودگی آلی منجر به افزایش گروه های مقاوم و کاهش گروه های حساس گردید. در بررسی حاضرمقدار شاخص زیستی ‭ EPT/CHIR. ‬در ایستگاه ،‮‭0/6 2‬ و در ایستگاه ،‮‭1/74 4‬ محاسبه گردید. این نسبت در مقایسه با بسیاری از رودخانه های کوهستانی کم می باشد. ازآنجایی که گروه های حساس ‭EPT ‬در مقایسه با سایر گروه ها نسبت به تغییرات شرایط محیطی و آلودگی ناشی از مواد آلی از حساسیت بالایی برخورداربوده، افزایش غیرعادی تعداد ‭Chironomidae ‬نسبت به موجودات حساس که کاهش مقدار ‭EPT/CHIR. ‬را در پی دارد، نشاندهنده استرس محیطی می باشد. در این مطالعه، مقدار شاخص زیستی هیلسنهوف‭(HFBI) ‬در ایستگاه ،‮‭7/49 2‬ و در ایستگاه ،‮‭7 4‬ محاسبه گردید. براساس شاخص زیستی هیلسنهوف، ایستگاه 2 در طبقه کیفی با آلودگی آلی شدید و ایستگاه 4 در طبقه کیفی با آلودگی آلی بسیار قابل ملاحظه قرار گرفتند. در مطالعه حاضر ایستگاه 2 از تعداد گونه ماهی بیشتری نسبت به ایستگاه 4 برخوردار بود. به عنوان مثال ماهی سفید رودخانه ای ‭(Squalius cephalus) ‬و ماهی لپک یا ماهی خیاطه ‭(Alburnoides bpinctatus) ‬در ایستگاه 2 حضور داشتند ولی در ایستگاه 4 صید نشدند. در مجموع شاخص های زیستی شامل بایو اندیکاتور های پلانکتونی،‭EPT/CHIR. ‬، شاخص زیستی هیلسنهوف، تنوع و پراکنش گیاهان آبزی و ماهیان، وضعیت آب را در پایاب سد غنی از مواد آلی نشان دادند. در نهایت منطقه مورد مطالعه نیاز به بررسی های کاملتری بوده و با توجه به ضروریت پرورش ماهی در منطقه، پیشنهاد حدود ‮‭50‬ تن پرورش ماهی مورد تاییدبوده و با انجام تمهیدات مدیریتی می توان میزان تولید را افزایش داد. کل