استفاده از گوگرد پلیت شده بنتونیت دار در اصلاح خاک های شور و سدیمی

امروزه یکی از مهمترین مسایل و مشکلات خاک های کشور، وجود محدودیت های شوری و سدیمی است. بنابراین، استفاده از مواد اصلاح کننده به ویژه گوگرد بنتونیت دار راه کاری در جهت اصلاح این مسایل است. این آزمایش با هدف بررسی تاثیر گوگرد با و بدون تیوباسیلوس و کود دامی، بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک های شور و سدیمی، بصورت فاکتوریل با استفاده از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در کرت های 10 مترمربعی (5/2×4) اجرا شد. بدین منظور طرح فاکتوریل با دو فاکتور میزان مصرف گوگرد تیوباسیلوس (7 سطح) و فاکتور مصرف کود دامی (دو سطح) اجرا گردید. سطوح گوگرد پلیت شده بنتونیت دار و تیوباسیلوس شامل: S1= گوگرد به میزان نیاز گچی خاک (Gypsum Requirement)، S2= گوگرد به میزان دو برابر نیاز گچی خاک، S3= گوگرد به میزان چهار برابر نیاز گچی خاک و کود حیوانی (گاوی) دو سطح شامل M0= بدون مصرف کود دامی و M1= با مصرف 40 تن در هکتار کود دامی جمعا با 14 تیمار در استانهای خوزستان، اصفهان و البرز به مدت 2 سال اجرا شد. مقدار تیوباسیلوس بر اساس توصیه موسسه خاک و آب مصرف شد. در سال اول به منظور انجام عملیات آبشویی، مقدار آب آبیاری جمعا به میزان 100 سانتی متر در 10 نوبت پس از 50 درصد تخلیه مجاز مصرف شد. از آبیاری دوم به بعد برخه آبشویی (LF) نیز در مقدار مصرف آب لحاظ شد. قبل از شروع آزمایش تجزیه شیمیایی آب کاربردی و نمونه های خاک اعماق 30-0 و 60-30 سانتی متری و اندازه گیری EC، pH، آنیون ها، کاتیون ها، سولفات ، آهک، گچ، کربن آلی، فسفر و پتاسیم قابل جذب، CEC، Na قابل تبادل و بافت خاک انجام شد. سپس در پاییز سال بعد محصول جو کشت و به روش متداول زارعین آبیاری شد. در منطقه خوزستان نتایج این پژوهش نشان داد، تیمارهای گوگرد و مواد آلی تاثیر معنی دار در سطح 5 درصد بر جرم مخصوص ظاهری در عمق 30-0 سانتیمتری داشت، اما بر سایر ویژگی ها در این عمق تفاوت معنی دار مشاهده نشد. در حالی در عمق 60-30 سانتیمتری اثرات متقابل گوگرد و ماده آلی بر میزان سدیم محلول خاک معنی دار شد. مقایسه میانگین تیمارهای مورد مطالعه نشان داد در عمق 30-0 سانتیمتری ویژگیهای میزان سدیم، SAR و جرم مخصوص ظاهری در تیمارهای گوگرد اختلاف آماری معنی داری داشتند. همچنین، اثرات متقابل گوگرد و موادآلی در این عمق بر میزان کلر، منیزیم، بیکربنات،SAR و جرم مخصوص ظاهری معنی دار بود. مقایسه میانگین کاربرد تیمارهای گوگرد در عمق60-30 تفاوت معنی داری بر میزان پ هاش و بی کربنات داشت. بررسی مقایسه میانگین اثرات متقابل نشان داد، بجز کلسیم سایر خصوصیات از این نظر معنی دار بودند. میزان نفوذپذیری در زمان کاربرد گوگرد در مقایسه با شاهد افزایش یافت. همچنین، میزان عملکرد دانه جو از کاربرد تیمارهای مورد مطالعه تفاوت معنی داری را نشان داد. بیشترین عملکر دانه جو از تیمار S3M1 به میزان 2253 کیلوگرم در هکتار بدست امد.در منطقه اصفهان نتایج نشان داد که در مرحله اول که تیمار S1M1 با 61 درصد کاهش در شوری (EC) بیشترین کاهش و تیمار S3M1 نیز با 5/20 درصد کاهش در شوری کمترین کاهش را داشته است. شاید بتوان چنین بیان کرد که تیمار مواد آلی با ایجاد ساختمان مناسب آبشویی املاح را تسریع بخشد. ولی عرضه چهار برابر گوگرد خود عامل بالا بردن شوری خاک شده است. نتایج مربوط به کاهش کلر و سدیم نیز تقریبا مشابه کاهش شوری بود. آبشویی سولفات در تیمار شاهد ( S0M0 ) کاهش 31 درصدی را نشان داد . این در حالی است که تاثیر تیمارS1M1 نیز با تیمار S0M0 معنی دار نیست. در حالیکه با افزودن تیمار تیوباسیلوس به این تیمار (S1M1T) میزان سولفات تقریبا به همان میزان اولیه خود قبل از آبشویی رسیده است. که این نشان دهنده اثر تیمار تیوباسیلوس می باشد. نتایج مرحله دوم نشان داد که در خصوص عملکرد دانه جو، به غیر از تیمار شاهد و گوگرد به میزان معادل نیاز گچی خاک بقیه تیمارهای بطور مشابهی در حد اکثر میزان خود قرار دارند. مقایسه میانگین عملکرد کاه جو نیز نشان داد دو تیمار کود دامی و (کود دامی + گوگرد سطح 3 ) در بالاترین و تیمار شاهد و گوگرد به میزان محاسبه شده در پایین ترین میزان قرار گرفتند. در منطقه البرز نتایج نشان داد که با افزایش مقدار گوگرد مقادیر SAR، سدیم، مجموع کلسیم و منیزیم، سولفات، هدایت الکتریکی و پتاسیم افزایش نشان داده است. بر این اساس بیشترین مقدار مجموع کلسیم و منیزیم و هدایت الکتریکی به ترتیب با مقادیر 38/49 و 64/8 مربوط به تیمار S3 و کمترین مقدار به ترتیب با مقادیر 67/11، 55/2 مربوط به تیمار S0 بود. همچنین بیشترین مقدار سدیم، پتاسیم و SAR به ترتیب با مقادیر 98/32، 21/1 و 52/13 مربوط به تیمار S2 و کمترین مقدار این پارامترها به ترتیب با مقادیر 13/13، 657/0 و 32/8 مربوط به تیمار S0 بود. که دلیل این امر جایگزینی یون کلسیم با سدیم بوده که موجب افزایش مقدار سدیم در محلول خاک و به تبع آن افزایش SAR گردید. همچنین تیوباسیلوس موجب کاهش سدیم، هدایت الکتریکی و کلر و افزایش سولفات گردیده است.کلید واژه: گوگرد- مواد آلی- شوری و سدیمی- خاک