روش های کاهش زه آب در اراضی کشاورزی دارای سامانه زهکشی

اجرای عملیات آبیاری و تولید محصولات کشاورزی به صورت آبی، نقشی اساسی در براورده ساختن نیازهای غذایی جمعیت رو به افزایش جهان، بویژه در کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه خشک بر عهده دارد. لیکن استفاده بی رویه از آب و بازدهی پایین عملیات آبیاری، پیامدهایی همچون ماندابی و شور شدن اراضی را به دنبال داشته است. بنابراین احداث سامانه های زهکشی به عنوان بخشی جدانشدنی از کشاورزی آبی، بخصوص در کشور ما ایران به شمار می رود. اهمیت این نیاز در مناطقی نظیر خوزستان و مغان کاملا بارز و مشهود است. در سایر نقاط کشور نیز این نیاز در قالب اجرای پروژه های آبیاری و زهکشی در اراضی کشاورزی، بویژه اراضی در حال تجهیز و نوسازی احساس می شود. اجرای عملیات زهکشی اثرات گوناگونی بر محیط زیست برجای می گذارد که بعضی از آنها مفید است و برخی نیز مشکلاتی را برای منابع آب و خاک ایجاد می کند. نجات اراضی از وضعیت ماندابی و شوری بیش از حد، به وسیله زهکشی باعث اصلاح و حفظ بلند مدت بیلان آب ، املاح در خاک و افزایش تولید می شود. در نتیجه، اجرای این عملیات بر وضعیت معیشتی، اجتماعی و حتی بهداشتی کشاورزان موثر است. از طرفی، تخلیه آبهای بازگشتی از عملیات کشاورزی و بویژه زه-آب های زیرزمینی به منابع آب، حجم زیادی از آلودگی ها را به این منابع وارد می کند که ممکن است در نهایت، تاثیر منفی بر کشاورزی در اراضی پایین دست داشته باشد. از آنجا که در نتیجه آلودگی آب، کیفیت آن برای دیگر مصارف بالقوه سودمند نیز کاهش می یابد، بنابراین به رقابت بر سر منابع آب دامن زده می شود که همین امر، کشمکش و برخوردهای اجتماعی بسیاری را به دنبال دارد. در این نشریه فنی، بنا نیست تا به تمامی ابعاد مسیله مدیریت زه آب های کشاورزی و جزییات آنها پرداخته شود، لیکن از آنجا که حجم زه آب های تولیدی در کشور و دفع آنها بویژه در برخی مناطق نظیر استان خوزستان به معضلی اساسی تبدیل شده است، سعی خواهد شد تا پس از آشنایی با خصوصیات زه آب ها و انواع آلاینده های موجود در آنها، به جنبه های مختلف رفتار با زه آب های کشاورزی با رویکرد کاهش حجم زه آب تولیدی پرداخته شود.