ارزیابی فنی حالت های مختلف استفاده از خشک کن خورشیدی برای خشک کردن آلو

همه ساله مقدار زیادی آب و دیگر نهاده ها برای تولید محصولات خشکباری صرف می شود لذا جلوگیری از ضایعات و افت کیفیت محصول را می توان در راستای افزایش بهره وری انواع نهاده ها خصوصا آب به عنوان مهمترین نهاده توصیف کرد. خشک کردن مرحله ای است که در ایران به دلیل استفاده از روشهای سنتی ضایعات زیادی را به همراه دارد. امروزه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه انواع خشک کنهای خورشیدی ساخته و بصورت تجاری استفاده می شود. در ایران به دلایل مختلف هنوز این فن آوری مورد استفاده قرار نگرفته است. لذا نیاز است قبل از انجام سرمایه گذاری ابتدا به صورت آزمایشگاهی برای محصولات، اقلیم ها و فصول مختلف مناسب بودن یا نبودن خشک کن-های مختلف خورشیدی مورد بررسی قرار گیرد. آلوی بخارا در ایران و مخصوصا منطقه نیشابور غالبا به صورت سنتی خشک و به بازار عرضه می شود. لذا در این تحقیق اثر دو نوع خشک کن خورشیدی با دو حالت جریان هوا شامل همرفت طبیعی و اجباری و سه حالت وضعیت تابش به محصول شامل تابش مستقیم، تابش غیر مستقیم و حالت ترکیبی بعلاوه خشک کردن در خشک کن آزمایشگاهی و روش سنتی (پهن کردن در هوای آزاد) به عنوان شاهد مورد بررسی قرار گرفته و از طرح آماری کاملا داده های تجربی برای دو حالت کل زمان فرایند و حذف زمان شب از فرایند با استفاده از نه مدل تجربی رایج در منابع مورد برازش قرار گرفت. نتایج نشان داد حذف زمان شب از فرایند باعث بهبود شاخص های کیفی مدل سازی گردید. در بین مدل های برازش شده، مدل های پیج و میدیلی بهترین مدل ها بودند. زمان خشک شدن برای خشک کن لایه نازک آزمایشگاهی و خشک کردن سنتی به ترتیب 7/14 و 105 ساعت و برای تیمارهای دیگر در محدوده بین این دو تیمار بود. روش خشک کردن خورشیدی ( همرفت اجباری و حالت ترکیبی تابش) با 67 ساعت، بعد از خشک کن لایه نازک دومین روش بهینه بود که در مقایسه با روش سنتی 37% زمان خشک شدن آلو را کاهش داد. با توجه به فصل برداشت آلو بخارا که طول روز نسبت به شب خیلی کوتاه است روش های سنتی و خورشیدی راه حل های مناسبی نیستند. ضریب نفوذ موثر رطوبت که برای خشک کن خورشیدی با تابش مستقیم و همرفت طبیعی 10-10 ×42/1 بود برای خشک کن لایه نازک آزمایشگاهی9-10×19/1به دست آمد که نشان می دهد این پارامتر 4/8 برابر شده است. بقیه روشها بین این دوحالت و البته با فاصله زیاد نسبت به روش خشک کن لایه نازک قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر روشهای مختلف خشک کردن بر خواص رنگی آلو از نظر آماری متفاوت بوده است. خشک کن لایه نازک آزمایشگاهی کمترین تغییرات کلی رنگ (5/3=ΔE) و خشک کن خورشیدی با همرفت طبیعی و تابش مستقیم(36/13=ΔE) و روش سنتی (96/12=ΔE) بیشترین تغییرات رنگ را در پی داشته اند. در بین روش های خورشیدی، خشک کردن آلو با استفاده از خشک کن خورشیدی دارای جمع کننده به شیوه غیرمستقیم کمترین تغییرات کلی رنگ(68/6=ΔE)را داشته است. احتمالا طولانی شدن فرایند خشک شدن و تابش مستقیم نور خورشید دو عامل عمده در تغییر شاخصه های رنگی در روش خشک کردن سنتی بوده اند که رطوبت نسبی بالاتر هوای داخل محفظه خشک کن خورشیدی با تابش مستقیم نیز به عوامل مذکور در تخریب رنگدانه های کاروتنوییدی آلو کمک کرده است. مدل سازی با هدف پیش بینی تغییرات پارامترهای رنگی در فرایند خشک کردن به شیوه های مختلف،انجام شد. در بیشتر موارد مدل مرتبه صفر و مدل درجه 2 بهترین برازش را داشته و فقط در چند مورد مدل دو جمله ای نمایی بهتر بوده است. به غیر از روش خشک کردن در هوای آزاد که در آن حشرات باعث آلودگی و خسارت به محصول شدند در بقیه روشها آلودگی توسط حشرات مشاهده نشد. کلمات کلیدی: آلوی بخارا، خشک کن های خورشیدی، خشک کن لایه نازک آزمایشگاهی