ارزیابی دو شیوه عملیات پرورشی (تنک کردن) در جنگلکاری های پهن برگ و سوزنی برگ پایین بند مازندران براساس تعیین توان اکولوژیک (مطالعه موردی: جنگلکاری های منطقه نکا)

استفاده از شاخص های تنوع زیستی گیاهی و جانوری و همچنین زادآوری طبیعی از روش های متداول ارزیابی توان اکولوژیک در توده های جنگلی است. این تحقیق به بررسی روش های مختلف تنک کردن سوییسی (تنک کردن از بالا با انتخاب مثبت) و دانمارکی (تنک کردن مخلوط) در جنگلکاری های 20 ساله بلندمازو، پلت و بروسیا پرداخته است. محل مورد مطالعه در شرق استان مازندران و در جنگل های پایین بند نکا قرار دارد. کاج بروسیا نیز گونه سوزنی برگ سازگار با شرایط این منطقه است. در این تحقیق از هر جنگلکاری نه قطعه 1500 مترمربعی به صورت تصادفی تعیین و در هر قطعه نیز سه ریزقطعه نمونه 49 مترمربعی به صورت منظم تصادفی انتخاب شد. انجام بررسی کمی و کیفی درختان با آماربرداری صددرصد در هر قطعه انجام گرفت. در هر ریزقطعه نمونه، کلیه زادآوری های طبیعی شمارش شد. همچنین در هر ریزقطعه نمونه با شناسایی گونه های گیاهی، مقدار پوشش هر یک از آنها نیز تعیین شد. به علاوه، تنوع بی مهرگان خاکزی از عمق صفر تا 10 سانتی متری انجام شد. برای تعیین تنوع از شاخص های تنوع شانون-واینر و سیمپسون و برای میزان غنا و یکنواختی نیز از شاخص های مارگالف و هیپ استفاده شد. آماربرداری در سال های 1391 (پیش از انجام عملیات تنک کردن) و سال 1395 (پنج سال پس از تنک کردن) انجام شد. نتایج ارزیابی کمی درختان نشان داد که متوسط قطر برابرسینه گونه های اصلی تیمار های تنک شده بیشتر از تیمار شاهد بوده که البته تاثیر مثبت شیوه تنک کردن دانمارکی برای افزایش قطر برابر سینه بیشتر از شیوه سوییسی بوده است (جنگل کاری بلندمازو، پلت و بروسیا). همچنین، متوسط ارتفاع گونه های اصلی تیمار های تنک شده در مجموع بیشتر از تیمار شاهد (جنگل کاری پلت و بروسیا) بود و تیمار تنک شده به شیوه سوییسی نیز در کلیه تیمارهای مورد بررسی بیشترین کاهش متوسط ارتفاعی توده را داشته است. بررسی نتایج کیفی درختان در تیمار پلت نشان داد که شیوه تنک کردن دانمارکی موجب تقویت بیشتر فراوانی درختان با کیفیت خوب نسبت به تیمارهای شاهد و تیمار سوییسی را نشان داد. البته از نظر کیفیت درختان بروسیا استفاده از شیوه سوییسی موجب افزایش فراوانی بیشتر درختان با کیفیت خوب نسبت به تیمارهای دانمارکی و شاهد شد و در جنگلکاری بلندمازو استفاده از شیوه سوییسی از نظر فراوانی درختان با کیفیت خوب شرایط مناسب تری را نسبت به تیمار شاهد داشت. نتایج ارزیابی مقادیر تنوع گونه ای گیاهان در هر یک از تیمار-های مورد بررسی نشان داد که تیمار تنک شده با شیوه دانمارکی شرایط مناسب تری را به لحاظ تنوع گونه ای گیاهان نسبت به تیمار شاهد و تیمار سوییسی ایجاد کرده بود. البته قضاوت قطعی در ارتباط با تیمار سوییسی نسبت به تیمار شاهد نیاز به افزایش مدت زمان بررسی دارد. لازم به ذکر است افزایش مقادیر متوسط تنوع بی مهرگان خاکزی در طول مدت پنج سال تابع کاهش فراوانی درختان و کاهش تخریب خاک تیمار حاصل از انجام عملیات پرورشی و خروج چوب بود. از همین رو، تیمار تنک شده به شیوه سوییسی در جنگلکاری های بلندمازو و بروسیا شرایط مناسب تری نسبت به تیمار تنک شده با شیوه دانمارکی داشت. البته در تیمار پلت که به دلیل انجام عملیات تنک کردن و شرایط نامساعد محیطی بیشترین کاهش فراوانی را در تیمار های سوییسی داشت، به همان نسبت افزایش مقادیر تنوع بی مهرگان خاکزی آن کمتر از تیمارهای شاهد و دانمارکی بود. این طرح تحقیقاتی بر انجام عملیات به موقع عملیات تنک کردن تاکید دارد. به لحاظ افزایش متغییرهای کمیت و کیفیت جنگلکاری ها به همراه افزایش تنوع گونه ای گیاهان استفاده از شیوه دانمارکی نسبت به شیوه سوییسی برتری داشت. همچنین به دلیل تقویت تنوع بی مهرگان خاکزی، برداشت از تیمارهای جنگلکاری باید با شدت ملایم و کمترین میزان تخریب خاک انجام شود. واژه های کلیدی: تنک کردن، تنوع بی مهرگان خاکزی، تنوع گونه ای گیاهان، جنگلکاری، مازندران.