بررسی عملکرد دانه و خصوصیات زراعی ژنوتیپ های جو بهاره در آزمایشات مقایسه عملکرد پیشرفته مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیردیم

این بررسی شامل 40 ژنوتیپ پیشرفته جو انتخابی از آزمایش مقایسه عملکرد مقدماتی مشترک، در قالب دو آزمایش جداگانه ARBYT1-2 در مناطق گچساران، مغان، ایلام و گنبد در سال زراعی 96-1395 اجرا گردید. در طی مراحل رشد و نمو علاوه بر مراقبت های لازم، یادداشت برداری از خصوصیات مهم زراعی و مورفوفیزیولوژیکی براساس دستورالعمل موجود انجام شد. بعد از تجزیه واریانس ساده و مرکب بر روی عملکرد دانه در مناطق مختلف، مقایسه میانگین عملکرد دانه به روش حداقل تفاوت معنی دار در سطوح احتمال 5% و 1% درصد انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه آزمایش اول نشان داد که اثرات مکان، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ  مکان در سطح احتمال کمتر از 1% معنی دار گردید. دامنه عملکرد دانه ژنوتیپ های جو در آزمایش اول از 2409 کیلوگرم در هکتار تا 3/3331 کیلوگرم در هکتار به ترتیب برای ژنوتیپ های شماره 7 و 13 با 2/18% افت عملکرد نسبت به شاهد و 1/13% برتری عملکرد دانه نسبت به شاهد محاسبه شد. نتایج مقایسه میانگین عملکرد دانه به روش حداقل تفاوت معنی دار در سطوح احتمال 5% و 1% نشان داد که ژنوتیپ شماره 13 با حداکثر عملکرد دانه در کلاس B، ژنوتیپ های 7 و 10 با حداقل عملکرد دانه به ترتیب در کلاس های E و D و مابقی ژنوتیپ های جو در کلاس معادل با شاهد یا کلاس C جای گرفتند. در نهایت تعداد 6 ژنوتیپ برتر نسبت به شاهد با خصوصیات زراعی مطلوب برای بررسی بیشتر گزینش شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه ژنوتیپ های جو آزمایش دوم نشان داد که اثر مکان در سطح احتمال کمتر از 1% معنی دار، اثر ژنوتیپ در سطوح احتمال آماری غیر معنی دار و اثر متقابل ژنوتیپ  مکان در سطح احتمال 5% معنی دار بود. دامنه عملکرد دانه ژنوتیپ های جو در آزمایش دوم از 2/2642 کیلوگرم در هکتار تا 3/3321 کیلوگرم در هکتار به ترتیب برای ژنوتیپ های شماره 9 و 6 با 12% افت عملکرد نسبت به شاهد و 6/10% برتری نسبت به شاهد محاسبه گردید. نتایج مقایسه میانگین عملکرد دانه به روش حداقل تفاوت معنی دار در سطوح احتمال آماری نشان داد که کل ژنوتیپ های جو از نظر آماری تفاوت معنی داری با شاهد به لحاظ عملکرد دانه نداشته و در کلاس C جای گرفتند. در نهایت تعداد 9 ژنوتیپ برتر با خصوصیات زراعی مطلوب جهت بررسی بیشتر گزینش گردید. تحلیل گرافیکی روابط ژنوتیپ های مختلف در محیط های مختلف از طریق نرم افزار GGE Biplot نشان داد که در آزمایش اول ژنوتیپ های خرم، 12، 3، 17 و 14 به عنوان پایدارترین ژنوتیپ و ژنوتیپ شماره 10 به عنوان ناپایدارترین ژنوتیپ معرفی گردید. در آزمایش دوم ژنوتیپ شماره 6 در آزمایش دوم به عنوان پایدارترین ژنوتیپ علاوه بر عملکرد دانه بالا می باشد. با جمع بندی صفات زراعی و و ضعیت کلی ژنوتیپ های جو در مزرعه در طول فصل زراعی در مناطق مختلف، در نهایت از دو آزمایش ARBYT1-2 تعداد 16 ژنوتیپ برتر برای بررسی بیشتر در سال آینده در قالب آزمایش یکنواخت سراسری گزینش گردیدند.واژه های کلیدی: خصوصیات زراعی، ژنوتیپ های جو بهاره و مقایسه عملکرد پیشرفته