ارزیابی ریسک تنفسی ومنشایابی فلزات سنگین با استفاده ازمدل UNMIX در آلودگی هوای شهری(مطالعه موردی شهراهواز)

ذرات معلق عمده ترین عامل کاهش کیفیت هوای شهری می باشد. هر چند ترکیبات مختلفی در ذرات معلق وجود دارد لیکن فلزات سنگین به علت اثرات مضر آن ها در بدن انسان از اهمیت بالایی برخوردارند. شهر اهواز علاوه بر منابع آلاینده صنعتی و ترافیکی در شهر و حومه، به علت طبیعت خشک اطراف و همچنین همجواری با کشورهای عربی که دارای صحراهای خشک و بیابانی هستند، همواره مورد هجوم ریزگردها از خارج شهر نیز بوده است و در سال 2010 از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان آلوده ترین شهر دنیا معرفی شده است. در این تحقیق میزان ذرات معلق هوا (PM10) با استفاده از روش استاندارد ASTM D;4096 در 2 دوره زمستان1397 و تابستان سال 1398 در 5 نقطه منتخب شهر اهواز نمونه برداری و اندازه گیری شد. همچنین فیلترهای نمونه برداری شده برای تعیین میزان محتوای 16 فلز سنگین در ذرات معلق شامل : AL ،V،Cu ، As ،Si ، K ، Ni ،Pb ، Cd ، Mn ،Fe ، Zn ، Ca ،Cr ، Ti ، Se با روش هضم اسیدی ودستگاه اسپکترومتری نشراتمی آنالیز گردیدند.میزان ذرات معلق در هوای شهر از22/335 µ g/m3 تا 463/36 µ g/m3 متغییر بود. کمترین میزان مشاهده شده مربوط به ایستگاه شماره 3 در شمال شرقی شهر در فصل زمستان و بیشترین مقدارآن در ایستگاه شماره 1 درمرکزشهر درفصل تابستان بود. میانگین غلظت ذرات نیز 121/4 µg/m3با انحراف معیار0/05 محاسبه شد. میانگین غلظت فلزات سنگین اندازه گیری شده نیز به ترتیب0/48353 ، 0/01952 ، 0/028362 ، 0/018482 ، 2/3495 ، 1/9684 ، 0/008662 ، 0/16201 ، 1/9145 ، 0/08942 ، 0/03553 ، 0/007202 ، 0/00052 ، 0/21273 ، 0/07242 ، 0/06124 میکروگرم درمترمکعب تعیین گردید.جهت تعیین منشا انتشار فلزات سنگین نیز از مدل UNMIX استفاده شد . نتایج نشان داد که منبع اصلی آلودگی ذرات در شهر اهواز وسایل نقلیه ( (%9، گردو غبار ( (%70 و مراکز صنعتی و معدنی (%22) هستند. در ارزیابی ریسک مطابق با دستور العمل EPA از روش IRIS استفاده شده است . نتایج تحلیل ریسک غیر سرطانی نشان دهنده آن بود که HQ برای مخاطره بلند مدت بیش از 1 و برای مخاطره کوتاه مدت زیر 1 قرار دارد . در مورد ریسک سرطانی، با توجه به اینکه مقدار کل احتمال ریسک سرطان 519 نفر به ازای هر 1 میلیون نفر ساکن شهر اهواز می باشد لذا از میزان توصیه شده در اکثر مراجع ( بین 1 تا 100 نفر به ازای هر 1 میلیون نفر) بیشتر بوده و احتمال ابتلا به سرطان در حد غیر مجاز می باشد .

کلیدواژه ها:

فلزات سنگین ، منشایابی ، UNMIX ، ارزیابی ریسک ، اهواز