بررسی مفهوم خلوت در معماری و روان شناسی محیط

یکی از مفاهیم جدیدی که در بررسی های روانشناسی محیط مکرر به چشم می خورد، خلوت است. خلوت از جمله مفاهیمی است که ازیک سو با علوم روانشناسی و رفتاری مرتبط بوده و از سوی دیگر سردر علوم طراحی محیط قرار دارد. خلوت به معنای فرآیندی که طیآن انسان به تنظیم حوزه رابطه خود با دیگران و تجربه خویشتن نگری نائل میشود و بیش از هر مکان دیگری در خانه مجال بروز می یابد.اولویت بخشی به هر یک از این سطوح یا نادیده گرفتن هر کدام، می تواند به آسیب های روانی یا اجتماعی بیانجامد و فضای خانه را بهمحیطی ناکارآمد در تامین نیازهای ساکنان تبدیل کند. این پرسش مطرح است که آیا شناسایی و ترسیم مدل های متعدد از نیاز انسانبه خلوت، به تامین همه جانبه آن در محیط خانه ایرانی به خصوص در دوره معاصر منتهی شده است هدف این پژوهش ارزیابی نحوه و میزان تامین خلوت در خانه پیشامدرن و مدرن ایرانی برای بازشناسی الگوی تحقق آن در هر یک ازاین خانه هاست. این تحقیق با رویکردی کیفی و بر اساس روش تفسیری- تاریخی، تحقق طیف خلوت را در دو گروه خانه های پیشامدرنو مدرن ایرانی مورد ارزیابی قرار داده است. بر اساس نتایج حاصله، در بسیاری از موارد برخورد تک بعدی و یک جانبه با ماهیت طیف گونهخلوت در هر یک از این دو گروه خانه ها، به حذف بخشی از قلمروها منجر شده است. همین امر سبب شده است تا هویت فردی و هویتجمعی ساکنان خانه، هرکدام در یک گروه از این خانه ها مجال بیشتری برای بروز بیابند؛ لذا جهت تامین همه جانبه نیازها و ایجاد تعادلمیان این دو، توجه همه جانبه به طیف خلوت و اهتمام به تحقق همه وجوه آن، می تواند به عنوان رویکرد فراگیر مورد توجه قرار گیرد.این مقوله و تحقق پذیری آن در این پژوهش مورد بررسی و چالش قرار می گیرد.

کلیدواژه ها:

طیف خلوت ، معماری ، فضای شخصی ، روان شناسی