بازشناسی تقابل های دوگانه ی فضای شهری جنسیتی، مبتنی بر رویکرد نشانه شناسی - تحلیلی بر فضای عمومی در محلات سنتی

فضای عمومی شهری، باید عرصه­ای همه­شمول باشد. علی­رغم این موضوع، همواره مواردی وجود داشته که فضای شهری نتوانسته است به این مهم دست یابد. در این میان اگر زنان به­عنوان نمونه­ای از گروه­های اجتماعی، حضورشان در فضا کاهش یابد، فضای شهری، به فضایی جنسیتی تبدیل می­شود. براین اساس این مقاله، با طرح مسئله ی فضای جنسیتی، بر آن است تا ابعاد فضای جنسیتی را در محلات تبیین نماید. پیش­فرض مقاله­ی حاضر، تاثیرگذاری شکل گیری فضاهای جنسیتی در محلات (که مهم­ترین بستر حضور و فعالیت زنان هستند) بر کاهش حضور و فعالیت زنان و شکل­گیری هویت جنسیتی زنان به عنوان یک زن سنتی است. در این نوشتار برای بررسی فضای جنسیتی، از نشانه شناسی ساختارگرا و پساساختارگرا استفاده شده است. نمونه­ی موردی به­منظور بررسی بازنمایی رابطه­ی فضا و جنسیت، نمونه­ای از فضاهای محله ای سنتی در تهران- میدان امام­زاده علی­اکبر در محله­ی چیذر- بوده است که در قالب روش تحقیق نشانه­شناسی دال ها، مدلول ها و انواع رمزگان­ها از خلال بررسی واحد تحلیل که در اینجا روایت های 30 زن از فضای محله­ای است شناسایی شده­اند. بررسی­ها حاکی از آن است که عملکرد جنسیتی و نمایش عملکرد فضا، دو عامل عمده در ایجاد فضای جنسیتی هستند که تصرف فضایی، زمانی و فعالیتی-رفتاری را جنسیتی می کنند. بدین ترتیب فضای خانه به­عنوان فضای درون، به فضای امن زنانه و فضای بیرون به فضای مردانه تبدیل شده است. این امر بدین معنی است که نگرش زنان به هویت خویش (در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی)، ناشی از فضای جنسیتی و ایدئولوژی و اسطوره­سازی، به مثابه­ی یک زن مذهبی است. نتایج بررسی­ها همچنین نشان داد، رمزگان های کالبدی و فعالیتی در فضا (عملکرد جنسیتی فضا)، تحت تاثیر رمزگان اجتماعی - فرهنگی (نمایش عملکرد فضا) در ایجاد فضای نامطلوب برای زنان تاثیر داشته است. به استناد تحلیل روایت­های زنان، فضای جنسیتی در مقیاس محله، فضایی غیرپاسخده، ناامن، غیرپذیرنده، نامطلوب، مردانه و ناخوشایند است.

کلیدواژه ها:

نشانداری ، فضای جنسیتی ، هویت جنسیتی ، رمزگان ، روایت ، محله ی سنتی