نهادینه سازی فرهنگ نماز بر اساس سیر نزول آیات

از جمله موضوعاتی که از اولین سوره نازل شده بر پیامبر تا اواخر نزول آیات پیوسته به آن پرداخته شده بحث نماز است. قرآن برپایی نماز را یکی از صفات مومنان برمی شمرد. با توجه به مشرک بودن مردم عربستان، آیات باید هماهنگ با حال مخاطبانش به ترتیبی نازل می شد که بتواند بیشترین تاثیر را بگذارد و به صورت یک فرهنگ نهادینه شود. این پرسش مطرح است که قرآن برای نهادینه ساختن نماز چه شیوه ای را به کار برده و چگونه مخاطبان را به این عمل واداشته است برای پاسخ، آیات را به ترتیب سیر نزول و به روش توصیفی تحلیلی بررسی نموده ایم. قرآن در ابتدا به تبیین اثر نماز یا ترک آن در سعادت یا شقاوت انسان پرداخته است. سپس افرادی را به عنوان الگو معرفی می کند. در مرحله بعد احکامی از نماز را بیان می کند. بعد از آن به معرفی ارزش های هم نشین با نماز می پردازد و سپس صفات نمازگزاران را برمی شمرد. به دنبال آن به تاثیر نماز در زندگی می پردازد و دستورات خداوند را در قالب داستان هایی از بنی اسرائیل ارائه می‎دهد. نتایج حاکی از آن است که قرآن کریم در نخستین گام به تبیین تاثیر نماز و نتیجه آن می پردازد و سپس به احکام و معرفی الگو. محتوای آیات مکی مربوط به نماز، بر محور خودسازی فردی و جریان سازی است اما آیات مدنی بر جنبه تمدنی و جامعه سازی نماز تاکید دارند. در آیات مکی الگوهای متعددی برای نمازگزاران معرفی شده اما آیات مدنی به تناسب سیاق کمتر به این امر پرداخته-اند.

کلیدواژه ها:

نهادینه سازی نماز ، ترتیب نزول ، سعادت و شقاوت ، الگوسازی ، احکام نماز