ارزیابی ریسک فاکتورهای ایجادکننده اختلالات اسکلتی- عضلانی در شاغلین کارگاه های خیاطی زنانه شهر یزد و طراحی ارگونومیک ایستگاه کار دوخت

زمینه و هدف: صنعت پوشاک از مهم ترین صنایع استراتژیک بوده که بیش از 14 درصد کل نیروی کار در جهان را به کارمی گیرد. ماهیت کار در این صنعت شامل پوسچرهای کاری مستمر و تحمیلی، اعمال تکراری بالا و نیازهای شدید دیداری میباشد. از این رو، شاغلین در معرض خطر ابتلا به اختلالات اسکلتی عضلانی (MSDs) بوده که شیوع این اختلالات بالا میباشد. جهت بهبود وضعیت، ارزیابی ارگونومیک محیط کار و پرداختن به ریسک فاکتورهای ایجادکننده MSDs ضرورت دارد.لذا، مطالعه حاضر با هدف تعیین شیوع اختلالات اسکلتی- عضلانی و نیز تعیین ریسک فاکتورهای مرتبط با آن در شاغلین کارگاه های خیاطی زنانه شهر یزد و طراحی ارگونومیک ایستگاه کار دوخت برای آنان انجام شد.مواد و روش ها: این مطالعه در دو فاز تعریف شد. در فاز اول، 200 نفر از زنان شاغل در کارگاه های خیاطی زنانه شهر یزد باروش نمونه گیری تصادفی انتخاب و بررسی شدند. جهت تعیین شیوع و شدت اختلالات اسکلتی- عضلانی در جمعیت مورد مطالعه به ترتیب از پرسشنامه نوردیک و مقیاس 5 درجه ای ارزیابی ناراحتی بدن استفاده شد. به منظور ارزیابی شرایطارگونومیک کار، یک چک لیست ارگونومیک خاص منظوره طراحی گردید. چک لیست مذکور متشکل از شش بخش شاملشرایط عمومی محیط کار، سازماندهی کار، حمل دستی بار، ابزار دستی، ایستگاه کار و پوسچر کار بود که شاخصی برای هریک از بخش ها و نیز مجموع آنها (شاخص ارگونومیک کل) تعریف شد. سرانجام با محاسبه شاخص های نامبرده و تعیین نقطهبرشی برای آنها، دسته بندی اولویت اقدامات اصلاحی و شناسایی ریسک فاکتورها صورت گرفت. داده های حاصل به وسیله نرمافزار SPSS.17 و با استفاده از آزمون های آماری Chi square ، ROC curve و ANOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. درفاز دوم، پارامترهای طراحی ارگونومیک ایستگاه کار دوخت تعیین و دستورالعمل های آن تدوین و طراحی با استفاده از نرمافزارهای 9 Ds max و Corel DRAW انجام شد.یافته ها: نتایج نشان دهنده شیوع بالای اختلالات اسکلتی- عضلانی در جمعیت مورد بررسی بود. بین میانگین شاخص ارگونومیک کل با شیوع اختلالات در اغلب نواحی بدن رابطه معنی داری مشاهده شد (P<05/0). مقدار این میانگین در افراددارای اختلالات کمتر بود که شرایط نامطلوب ارگونومیکی را نشان می داد. به علاوه، 64 درصد از شاغلین در اولویت اولاقدامات اصلاحی (لزوم انجام اقدامات اصلاحی در حداقل زمان ممکن) قرار گرفتند که طراحی ارگونومیک ارائه شده می تواندگام موثری در جهت بهبود شرایط باشد.نتیجه گیری: شیوع بالای اختلالات اسکلتی- عضلانی در شاغلین کارگاه های مورد مطالعه می تواند مربوط به فاکتورهای فردی، فیزیکی، سازمانی و محیطی باشد. رابطه بین شیوع اختلالات و میانگین شاخص های ارزیابی، کارآمدی چک لیستطراحی شده در ارزیابی ریسک فاکتورهای MSDs در شاغلین کارگاه های خیاطی را نشان داد و چک لیست مذکور به عنوانابزار مناسب و کم هزینه ای جهت ارزیابی ارگونومیک این کارگاه ها شناخته شد. عمده مشکلات ارگونومیک در این کارگاه هاناشی از وضعیت نامطلوب در کلیه بخش های چک لیست بوده که جهت کنترل و کاهش مشکلات موجود، ضروری استکارفرمایان رویکردی چندوجهی شامل تمرکز بر بهبود شرایط فیزیکی، سازمانی و محیطی محل کار را اتخاذ نمایند. در این راستا، ایستگاه کار دوخت پیشنهادی می تواند بهبود پوسچرکار، کاهش فشار وارده بر اندام های مختلف بدن و افزایش راحتی کارور را به دنبال داشته باشد.

کلیدواژه ها:

اختلالات اسکلتی عضلانی ، ریسک فاکتور ، چک لیست ارگونومیک ، صنعت پوشاک ، طراحی ارگونومیک