نگاهی به مقوله حمایت از آفرینه عکاسی و ثبت تصاویر
در زمینه حمایت از اثر و آفرینه عکاسی، این مسئله مطرح شده است که آیا اثر عکاسی در ردیف کتب، تصاویر، نقاشی، نقشه، اثر فنی و امثال آن قرار دارد؟ مثلا میکروفیلم همانند نوشته و طرح، قابلیت حمایت دارد یا خیر؟ در این زمینه سه نظر ابراز شده است:
نظر نخست این است که عکس برداری و عمل عکاسی را دستگاه فیلم برداری یا دوربین عکاسی که دستگاه مکانیکی و ابزار یا آلت بی روح است انجام می دهد و نقش یا منظره یا صورتی را در نگاتیف فیلم یا حافظه ضبط و منعکس می کند. به عبارت دیگر در کار عکاسی یا فیلم برداری با تنظیم نور و فاصله مناسب بین دستگاه و صورت یا مناظر و با فشار دکمه ای دستگاه فعال شده و سوژه (موضوع) را ضبط و منعکس خواهد کرد و گاهی بسیاری از این اقدامات نیز دستگاه به طور خودکار و اتوماتیک انجام خواهد داد؛ لذا اراده یا شخصیت فیلم بردار یا عکاس در تهیه فیلم و اثر عکاسی نقشی ندارد. بنابراین حاصل اقدام وی، اثر فکری یا آفرینه ادبی یا هنری نیست تا قابلیت حمایت قانونی داشته باشد. خلاصه آن که نگاتیف فیلم یا میکروفیلم، حاصل عملیات اجرائی دستگاه مکانیکی است که روح و ابتکاری ندارد و حاصل تلاش فکری و آفرینه ذهنی فیلم بردار و عکاس نیست. با این وصف عکس جزء آثار فنی و یا دیگر آثار فکری نیست تا مورد حمایت قانون قرار گیرد.
نظر دوم و مخالف نظر اول آن است که، اثر یا آفرینه عکاسی را به عنوان یک اثر فنی باید شناخت؛ زیرا با وجود نقش دوربین یا دستگاه فیلم برداری و با وجود اتوماتیک و خودکار بودن دستگاه، بسیاری از فاکتورهای موثر در عکاسی و تهیه فیلم، ابتکاری و ناشی از تلاش فکری استفاده کننده از این دستگاه مکانیکی است، برای تهیه فیلم و میکروفیلم ابداعی و ابتکاری، که ابتکار، در آن که نقش غالب دارد. بنابراین اثر عکاسی جزء آفرینه های فکری و مشمول مقررات حمایتی حق مولف خواهد بود. در تایید این نظر بعضی معتقدند، در یک اثر عکاسی، فقط گرفتن عکس از شخص یا منظره مطرح نیست بلکه انتخاب منظره و توجه به زوایای سوژه و آماده سازی صورت و نورپردازی و غیره، محصول تلاش فکری و ابتکار و شخصیت تهیه کننده فیلم عکاسی است لذا باید در هر صورت مانند حق مولف مورد حمایت قرار گیرد.
نظر سوم آن است که در اثر و آفرینه عکاسی، باید تمیز داده شود که آیا در آفرینش این پدیده، حس سلیقه، ذوق و ابتکار به کار رفته یا این که در پدید آمدن اثر عکاسی، عملیات و کار دستگاه مکانیکی و دوربین غلبه داشته است. در صورت نخست عکس تهیه شده و نگاتیف آن به عنوان یک اثر فنی، مشمول حمایت قانونی شناخته شود ولی در صورت دوم، اثر عکاسی به عنوان اثر فنی تلقی نگردد و مورد حمایت قانونگذار قرار نگیرد.
نظریه اخیر در واقع نظری میانه و بینابین نظرات قبلی است که در دیوان کشور فرانسه نظریه سوم پذیرفته شده است.
در حقوق ایران نیز نظریه سوم پذیرفته شده و طبق بند ۸ ماده ۲ قانون حمایت حق مولفان، آفرینه یا اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداعی پدید آمده باشد، قابل حمایت به عنوان اثر فکری شناخته شده است.
در حقوق مصر بر طبق ماده ۲قانون حمایت حق مولف، تا مدت ۵۰ سال بعد از فوت پدید آورنده اثر عکاسی بدیع، حمایت قانونی این اثر ادامه خواهد داشت و تکثیر آن بدون اخذ مجوز از پدید آورنده یا قائم مقام قانونی وی ممنوع است ولی تهیه اثر التقاطی و ایجاد یک تصویر جدید با استفاده از زمینه اثر اصلی به طوری که تصویر دیگری پدید آید بلامانع و فاقد اشکال قانونی است. در حقوق مصر فیلم سازی نیز مانند اثر عکاسی در ردیف آثار فنی شناخته شده است ولی مدت بهره برداری انحصاری از فیلم پانزده سال از تاریخ انتشار است.
با توجه به بند ۳ماده ۲۳قانون حمایت حقوق مولفان ایران می توان گفت فیلم های سینمائی در ردیف آثار فکری ادبی یا هنری قابل حمایت است.