تعلیق در ضمان چیست

تعلیق در ضمان چیست

تعلیق در ضمان مثل این که ضامن قید کند که اگر مدیون نداد من ضامنم، باطل است ولی التزام به تادیه ممکن است معلق باشد.

عقد ضمان چه ارکانی دارد

ضمان در لغت به معنی متعهد شدن و برعهده گرفتن است و در اصطلاح حقوقی اشتغال قهری ذمه یا التزام به پرداخت مال می باشد به عبارت دیگر ضامن مالی را که پرداخت آن بر عهده شخص دیگری است قبول و برعهده می گیرد.
عقد ضمان شامل ۳ رکن می باشد:

۱- ضامن: کسی است که ضمانت می کند،
۲- مضمون عنه: کسی که ضامن از طرف او ضمانت می کند
۳- مضمون له: کسی که ضامن برای او ضمانت می کند.

انواع  ضمان

اول- ضمان قهری

ضمان قهری یعنی شخص ملزم به جبران ضرری است که هیچ قرارداد و عقدی بین طرفین وجود ندارد. به موجب ماده ۳۰۷- امور ذیل موجب ذمه قهری است:
غصب و آنچه که در حکم غصب است، اتلاف، تسبیب، استیفا.

دوم- ضمان غرور
ضنان غرور زمانی محقق می گردد که شخصی عملی انجام دهد که این عمل موجب فریب خوردن یا مجهول ماندن شخص دیگری گردد و بر اثر همین فریب دچار ضرر و زیانی گردد.

براین اساس شخص فریب دهنده (غار) ضامن شخص فریب خورده ( مغرور) است و باید خسارت او را بپردازد .

سوم- ضمان معاوضی
ضمان معاوضی یا ضمانت تلف مبیع قبل از قبض عبارت است از این که به موجب ماده ۳۸۷ قانون مدنی اگر مبیع قبل از تسلیم تلف شود، فروشنده ضامن است و بیع فسخ می شود و ثمن باید به مشتری برگردد.

چهارم- ضمان ید
ضمان ید را به نام   قاعده علی الید که همگی دارای یک معنا هستند تعریف کرده اند که براساس آن هر کسی بر مال دیگری ید و سلطه داشته باشد ضمان و مسئول آن مال خواهد بود.
براساس قاعده « علی الید » هر کس بدون اجازه مال دیگری را تصرف کند، ضامن آن است، و باید عین مال را به وی برگرداند.

پنجم- ضمان درک

ضمان درک بدین معناست که هریک از بایع و خریدار نسبت به مستحق للغیر درآمدن مبیع و ثمن مسئولیت دارند.

توضیح آنکه در یک معامله شخصی که کالایی را فروخته یا خریداری کرده است نگران است که ثمن خریدار یا مثمن یا همان مبیع متعلق به شخص دیگری غیر از متعاملین باشد که می تواند.

مستفاد از ماده ۳۹۰ قانون مدنی مقرر می دارد: اگر بعد از قبض ثمن، مبیع کلا یا جزءا مستحق للغیر درآید بایع ضامن است اگر چه تصریح به ضمان نشده باشد»

بنابراین شخص می تواند برای جبران زیان احتمالی که از ناحیه پرداخت ثمن یا تحویل کالا در فرض مال دیگری بودن، متوجه او می شود، ضامن بگیرد تا درصورتی که معلوم شود یکی از آن دو مال دیگری است، مضمون له به ضامن رجوع و زیان وارد شده را از وی دریافت کند. به ضمانت جبران زیان ثمن پرداختی یا مثمن تحویل شده، زمان عهده یا درک گویند

دامنه شمول قاعده ضمان درک

ضمان درک، در کلیه عقود معوض جریان داشته و ذکر آن در باب بیع، صرفا از جهت غلبه بوده و جایی که ثمن نیز عین معین باشد، این قاعده در ثمن نیز جاری است.

سوال: نحوه محاسبه خسارت در ضمان درک مبیع چگونه است؟

 چنانچه ملک مبیع مستحق للغیر در آید، خسارت وارده به عنوان ضمان درک به نرخ روز مبیع محاسبه و از بایع اخذ می شود.

سوال: خسارت در ضمان درک مبیع چطور محاسبه می شود؟

پاسخ: خسارت ناشی از مستحق للغیر درآمدن مبیع، معادل تفاوت قیمت مبیع در زمان انعقاد قرارداد و قیمت روز مبیع می باشد.

در همین زمینه شعبه ۱۸۲ دادگاه حقوقی تهران در دادنامه شماره ۹۱۰۹۹۷۰۲۲۰۶۰۱۳۴۹ مورخ ۱۳۹۱/۱۰/۲۷ اشعار می دارد:
خسارات ناشی از بطلان بیع (از جمله ناشی از مستحق للغیر بودن مبیع) شامل افزایش قیمت مورد معامله، پس از عقد نبوده، بلکه شامل مخارج و خساراتی است که مشتری در معامله متحمل می شود.

ضمان ذمه به ذمه

در این نوع ضمان، ذمه ضامن به ذمه مضمون عنه (مدیون اصلی) اضافه می گردد.

به عبارت ساده تر تا قبل از تحقق عقد ضمان فقط مدیون اصلی (مضمون عنه) در مقابل طلبکار (مضمون له) مسئولیت پرداخت را برعهده داشت و حالا، ضمان نیز به همراه مدیون اصلی در مقابل طلبکار مسئول می باشد.

ضمان ذمه به ذمه عرضی

نظریه مشورتی شماره ۷/۹۸/۱۲۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

مستفاد مواد از ۲۴۹ و ۳۰۹ و ۳۱۴ و ۴۰۳ و ۴۰۴ قانون تجارت، مسئولیت تضامنی به این معناست که تمام مسئولین در عرض یکدیگر قرار دارند به طوری که مضمون له می تواند برای وصول تمام یا برخی از مال یا دین مورد ضمانت به هرکدام از آنها هم زمان یا در زمان های مختلف مراجعه کند، به عبارت دیگر مسئولیت تضامنی هر بدهکار شامل مسئولیت اجرای تمام تعهد می شود .

سوال: در صورت توقیف مال از احد از محکوم علیهم آیا این امر مانع از بازداشت و جلب سایر محکومین در راستای اعمال ماده ۳ قانون نحوه محکومیت های مالی خواهد بود یا خیر؟

پاسخ: در فرض سوال درصورتی که کل محکوم به از اموال یک نفر از ضامنین توقیف شده باشد، توقیف اموال دیگر محکومین تضامنی یا اجرای مقررات ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴، در مورد آنها فاقد مجوز قانونی می باشد.

سوال: امکان مراجعه هم زمان دارنده سند تجاری به ضامن و صادرکننده سند وجود دارد؟

پاسخ: بله وجود دارد.

برابر با در کلیه مواردی که به موجب قوانین یا موافق قراردادهای خصوصی ضمانت تضامنی باشد طلبکار می تواند به ضامن و مدیون اصلی مجتمعا رجوع کرده یا پس از رجوع به یکی از آن ها و عدم وصول طلب خود برای تمام یا بقیه طلب به دیگری رجوع نماید.

برای دریافت مشاوره حقوقی از وکیل عقد ضمان و ضمانت نامه و کسب راهکارهای قانونی در تنظیم قرارداد با شماره های مندرج در سایت تماس حاصل فرمایید.

تعلیق ضمان به شرایط صحت آن

 در عقد عهدی بیان می دارد تعلیق ضمان به شرایط صحت آن مثل آن است که ضامن اعلام می کند که اگر مدیون یا همان مضمونه عنه بدهکار باشد من ضامن هستم که این نوع تعلیق موجب بطلان عقد نمی شود.
دلیل عدم بطلان عقد ضمان در این نوع آن است که درج این شرط موجب خروج عقد از فعلیت و تنجیز نمی باشد به عبارت دیگر تعلیقی موجب بطلان  این عقد می شود که معلق علیه، خارج از شرایط صحت عقد باشد.

موارد فسخ عقد ضمان

فسخ عقد ضمان زمانی محقق می گردد که ضامن معسر باشد و مضمون له از این موضوع مطلع نباشد.
بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مدنی، در ضمان شرط نیست که ضامن مالد ار باشد اما اگر مضمون له در وقت تعهد به عدم تمکن ضامن جاهل بوده باشد، می تواند عقد  را فسخ کند.
صورت دیگر فسخ عقد  تعهد آور این است که مضمون له یا ضامن یا هر دو برای خودشان در ضمن عقد ، حق فسخ بگذارند.
در جواز اشتراط خیار فسخ بین فقها اختلاف است ولیکن دلیلی که اثبات نماید،در این عقد ،درج شرط خیار صحیح نیست، ارائه نشده است، فلذا با تمسک به عمومات باب شروط، باید معتقد شد که درج شرط خیاردراین عقد لازم ، نظیر بیشتر عقود دیگر مانعی ندارد.

دلایل بطلان تعلیق در ضمان

چرا تعلیق در ضمان باطل است ؟

از  شرط صحت عقد آن است که باید ثابت و پایدار باشد، که در لسان علمی می گویند: «منجز باشد و معلق نباشد.»
به بیان دیگر یعنی ضامن باید بدون هیچ قید شرطی به مضمون له بگوید: «من طلب شما را بر عهده خودم گرفتم!» این منجز است.
اما اگر ضامن پرداخت را معلق به شرطی بنماید، مثلا بگوید: «من طلب شما را بر عهده خودم گرفتم اگر آن مدیون از عهده پرداخت دین برنیاید!» این معلق به شرط است و باطل است.

همچنین است اگر ضامن بگوید: «من طلب شما را به عهده خودم گرفتم اگر آن مدیون تا یک ماه دیگر نتواند بپردازد!» این هم معلق است و باطل است؛

یا اینکه بگوید: «من طلب شما را به عهده خودم گرفتم اگر پدر من اجازه بدهد!» باز هم می بینیم باطل است.

نکته اساسی آن است اگر انسان هر قیدی را به عنوان تعلیق در اخذ ضمان وارد کند، موجب بطلان آن است و اصلا معامله باطل است؛

بنابراین ضمان حتما باید منجز باشد و ضامن بگوید: «من بر عهده خودم گرفتم بدون هیچ شرطی!»

شرایط صحت عقد ضمان

• شرط اول آن است که وفق ماده ۶۸۴ قانون مدنی مورد ضمان باید مال باشد.
• شرط دوم مورد  تعهد باید معین باشد چرا که  تعهد پرداخت  یکی از چند دین، به نحو تردید باطل است
• شرط دیگر صحت عقد این است که مال مورد ضمانت در هنگام ضمان بر ذمه مضمون عنه ثابت باشد؛

ماده ۶۹۱ قانون مدنی در همین زمینه مقرر می دارد تعهد دینی که هنوز سبب آن ایجاد نشده است، باطل است.
شرط دیگر صحت  این عقد لازم عبارت است از اینکه مال مورد  تعهد معین و مشخص باشد.
پیرو همین موضوع ماده ۶۹۴ قانون فوق اعلام می دارد تعهد پرداخت یکی از چند دین بنحو تردید باطل است.
لازم به توضیح است بر اساس ماده ۶۸۶ قانون مدنی اهلیت نیز یکی از شروط اساسی صحت عقد است .
سوال- مضمون له چه زمانی می تواند به ضامن رجوع نماید؟
پاسخ:

مضمون له پیش از مطالبه طلب از ضامن، باید به مضمنون عنه مراجعه نموده؛ و تنها در صورت عدم تادیه توسط وی، موضوع تعهد را از ضامن مطالبه نماید.

نکته: می توان در عقد ضمان شرط نمود که طلبکار، در صورتی می تواند برای مطالبه حق خویش، به ضامن مراجعه نماید که قبل از آن، به مدیون مراجعه نموده و وی، از تادیه طلب او خودداری نموده باشد.

لازم به ذکر است براساس ماده ۷۹۳ ضامن نمی تواند در ضمان تضامنی درخواست نماید که مضمون له برای استیفای طلب ابتدا به اموال مدیون مراجعه نماید.

ضمانت پدرشوهر یا شخص ثالث از مهریه عروس

شرایط گرفتن مهریه از پدر شوهر چیست؟
بهترین وکیل مهریه در قم خاطرنشان ساخت براساس قانون مهریه تکلیفی است که پرداخت آن بر عهده شوهر می باشد و پدرشوهر تکلیف قانونی نسبت به پرداخت آن ندارد.

در مواردی، پدر شوهر جهت پشتیبانی و حمایت پرداخت مهریه از جانب پسرش را در عقد نامه  تعهد می نماید که در این شرایط، زوجه می تواند از پدر شوهر خود مطالبه مهریه نماید.

در خصوص تکلیف قانونی پدرشوهر یا شخص ثالث به پرداخت مهریه آن است، ضامن درصورتی مسئولیت پرداخت مهریه را دارد که تعهد پرداخت مهریه را به صورت قانونی و در سند نکاحیه به امضاء رسانده باشد.

بنابراین تعهد عرفی پدرشوهر از پرداخت مهریه کفایت نمی کند و می بایست به عنوان شرط ضمن عقد سند نکاحیه باشد.

نمونه استفتاء در خصوص ضمان عرفی پدرشوهر از مهریه
پرسش :

اگر پدر شوهر ضامن پرداخت مهریه نشده باشد اما عرفا در یک منطقه ای مهریه را پدر شوهر پرداخت می کند آیا در صورت فوت پدر شوهر مهریه عروس ها جزء بدهی های او محسوب شده است ؟

پاسخ :

در صورتی که در عرف محل به قدری شایع باشد که به منزله شرط ضمن عقد محسوب شود باید از اموال او پرداخت شود.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی

نکته حائز اهمیت و اساسی در تعهد مهریه آن است که همانطور که در مطالب بالا اشاره کردیم  تعهد به پرداخت مهریه باید منجز باشد و منوط به شرطی نشده باشد.

بنابراین :اگر در سند نکاح قید شده باشد در صورت استنکاف زوج از پرداخت مهریه، پدر وی متعهد به پرداخت آن باشد، از مصادیق تعلیق در ضمان محسوب شده و تعهدی باطل است.