جهاد زبانی امام سجاد علیه السلام در سخت ترین شرایط و احیای تفکر شیعی و مبارزه با تحریف و بدعت های اموی

بسم الله الرحمن الرحیم

امام سجاد علیه السلام در شرایط زمانی بسیار سخت و حساس عهده دار مساله ای خطیر امامت شد و بعد شهادت سیدالشهدا حضرت ابا عبد الله الحسین علیه السلام به امامت رسید ، در شرایطی که از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند :« ارتد الناس بعد الحسین ع الا ثلاثه ابو خالد الکابلی و یحیی ابن ام الطویل و جبیر بن مطعم ثم ان الناس لحقوا و کثروا ، بعد از شهادت امام حسین علیه السلام مردم همه مرتد ( ظاهرا عملی ) شدند (نه اعتقادی ) مگر سه نفر ابوخالد کابلی ، یحیی بن ام طویل و جبیربن مطعم ، سپس مردم (به تدریج ) به آن سه نفر ملحق شده و زیاد شدند ».(الاختصاص ، ص 64 ).

حضرت در دوران و زمانی به امامت رسید و در آن زندگی می کرد ، که بسیاری از ارزشهای دینی دستخوش تحریف و تغییر امویان قرار گرفته بود و مردمی یکی از مهم ترین شهرهای اسلامی و سرزمین نزول وحی مدینه منوره ، مجبور شدند که به عنوان برده یزید با او بیعت نمایند. احکام اسلامی بازیچه ی دست افرادی چون ابن زیاد و ، حجاج بن یوسف ثقفی ، عبدالملک بن مروان و ... قرار گرفته بود.

در زمان حکومت حاکمان فاسدی چون افراد بالا ، معلوم است که تربیت دینی مردم و ارزش های اخلاقی به شدت در معرض خطر قرار می گیرد ، مخصوصا تفکر و عقیده به امامت و ولایت اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله ، در سخت ترین شرایط قرار داشت ، به گونه ای که با اندک احتمال اینکه کسی تفکر شیعی و اعتقاد به ولایت و امامت دارد ، به دست جلادان سپرده می شد و کوفه که مرکز گرایش شیعی بود ، به مرکزی جهت سرکوب شیعه تبدیل شده بود و رعب و وحشت عجیبی برای شیعیان به وجود آورده بودند.

در چنین شرایط سخت ، امام سجاد علیه السلام به عنوان امام معصوم و حجت خدا برخلق ، از یکسو خودش به طور کم نظیری اهل عبادت و تهجد ، و سجده های طولانی بود به گونه ای که زین العابدین (زینت عبادت کنندگان ) و سید الساجدین ( سرور سجده کنندگان ) لقب گرفت و از این جهت و همچنین از جهات دیگر از جمله جهت علمی وسجایای اخلاقی ، محبوبیت و شهرت بی نظیر علمی ، عبادی ، اخلاقی و ... درعصر خودش پیدا کرد حتی بسیاری از بزرگان اهل سنت آن زمان ، از حضرت توصیفات برجسته و گسترده کرده اند.

و از سوی دیگر حضرت در قالب دعا و مناجات با خدای سبحان ، علاوه بر ترویج و تبلیغ عبادت وخدا پرستی ، تربیت دینی مردم ، عدالت محوری و ظلم ستیزی ، تبیین بسیاری از فضایل و رذایل اخلاقی ، و... ، عقیده ی به امامت و ولایت اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه وآله و تفکر شیعی را ، احیا و تبلیغ و ترویج نمودند و با بدعت و تحریف های اموی ها ، به مبارزه برخواست و از این طریق مهم ترین جهاد زبانی را انجام داد .

یکی از تحریف و بدعت های بنی امیه این بود ، که فرزندان امیرالمومنین صلوات الله علیه را از اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه وآله ندانند ، بلکه سعی می کردند آنها را از ذریه و فرزندان علی علیه السلام تبلیغ و ترویج نمایند و اجازه ندهند آنها ، خود را ذریه و فرزند رسول خدا صلی الله علیه وآله بنامند.( حیات فکری و سیاسی امامان شیعه ، ص 270 .) و بنی امیه در شام خود را اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه وآله معرفی می کردند. در حجاز نیز برخی زنان آن حضرت در این اندیشه بودند. (همان ، ص 278 .)

ولی امام سجاد علیه السلام ، جلو این تحریف و بدعت بنی امیه را گرفت. از همان زمانی که بعد از حادثه دلخراش عاشورا و شهادت امام حسین علیه السلام ویاران باوفای آن حضرت ، در ظاهر به صورت اسیر و مقید غل جامعه ؛ ولی امیر بردلها در شام برده شد ، به مبارزه با این تحریف و بدعت برخواست و تا آخر عمر یکی از تلاش های آن حضرت ، معرفی اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه وآله بود ، از جمله در خطبه ای تاریخی و آتشینی که در مسجد اموی ها ایراد کرد و حکومت یزید را با این خطبه اش متزلزل ساخت ، خودش و پدرش را ، ذریه و فرزند رسول خدا صلی الله علیه وآله معرفی کرد و همچنین هفت نفر از بزرگان خاندان خود را نام برد و به آنها افتخارکرد و در این خطبه اش بیش از 70 صفت و منقبت برای جدش امیرالمومنین صلوات الله علیه بیان کرد .

و در گفتگویی که باپیرمرد شامی در جلو مسجد داشت نیز ، به معرفی خود به عنوان اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله پرداخت . آن زمانی بود که یکی از پیر مردان شام خطاب به امام سجاد علیه السلام گفت : خدا را شکر که شما را کشت و هلاک کرد و فتنه انگیزی شما را از بین برد . سپس هرچه توانست به اهل بیت امام حسین علیه السلام سب وناسزا گفت . وقتی او ساکت شد ، امام سجاد علیه السلام با کمال خوش اخلاقی و مهربانی به او فرمود : آیا قرآن نمی خوانی ؟

گفت چرا می خوانم ؛

حضرت فرمود : آیا این آیه را نخوانده ای ؟« قل لا اسئلکم علیه اجرا الا الموده فی القربی»(شورا/ 23 ).

گفت چرا خوانده ام ؛

حضرت فرمود: خویشان پیامبرخدا ما هستیم . آیا این آیه را خوانده ای؟ « و آت ذا القربی حقه » .

گفت بله ،

حضرت فرمود : این ذوی القربی ما هستیم ؛ باز حضرت فرمود : آیا این آیه را خوانده ای ؟« انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا » احزاب/ )

گفت بله ، فرمود: آن اهل بیتی که خدا به طهارت و عصمت آنها شهادت داده ، ما هستیم .

پیرمرد شامی دست به سوی آسمان بلند کرده سه بار از برخورد نادرست و جسارت خود توبه کرد و از دشمنان اهل بیت علیهم السلام برائت جست . ( الاحتجاج علی اهل اللجاج ، ج2 ، ص 307 ).

همچنین امام سجاد علیه السلام در قالب دعا به تبیین معارف اسلامی و شیعی در مفهوم امامت ، و ذکر کردن آل محمد صلی الله علیه وآله را ، در کنار نام مبارک آن حضرت ، پرداخت. تعبیری که در اکثر دعاهای امام سجاد علیه السلام وجود دارد ، بلکه در برخی دعاها مانند صلوات شعبانیه چندین بار تکرار شده است تعبیر « صلوات بر محمد وآل محمد» است و اساسا یکی از علائم دعاهای درست و صحیح همین است. (حیات فکری و سیاسی امامان شیعه ، ص 274 ). در زمانی که حتی قرار دادن نام علی برفرزندان تقبیح و جرم انگاشته می شد و کار امویان دشنام دادن به امیرالمومنین صلوات الله علیه بود . (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ، ج13 ، ص 220 ). به کار گرفتن تعبیراتی مانند :« فصل علی محمد و آله الطیبین الطاهرین الاخیار الانجبین » در دعاهای متعدد از سوی امام سجاد علیه السلام ، یکی از مهم ترین مصداق جهاد زبانی در احیا گری تفکر ولایی ، به شمار می رود .

امام سجاد علیه السلام علاوه بر معرفی اهل بیت علیهم السلام و بیان فضایل و مناقب ، و جایگاه والای آنها نزد خدای سبحان ، به طور غیر مستقیم به پیروی از آنها دعوت می کرد ، به عنوان نمونه در صلوات شعبانیه بعد از معرفی کردن اهل بیت علیهم السلام به عنوان کشتی نجات که هرکس از آن فاصله بگیرد غرق خواهد شد ، چنین می فرماید :« المتقدم لهم مارق و المتاخر عنهم زاهق و اللازم لهم لاحق ، کسی که از آنها پیشی بگیرد از دین خارج می شود ، کسی که از آنها عقب بماند نابود می شود و کسی که همراه و همگام با آنها باشد به حق و سعادت می رسد ».

خلاصه اینکه امام سجاد علیه السلام ، با جهاد زبانی که انجام داد افزون بر بیان معارف ناب اسلامی و معارف دینی ، برای احیای مساله ی ولایت و امامت و دعوت مردم به سمت اهل بیت علیهم السلام ، تلاش زیاد کرد و به موفقیت های بزرگی هم دست پیدا کرد ، این موفقیت در تاریخ تایید شده ؛ زیرا حضرت توانست شیعه را حیات دو باره ببخشد و زمینه را برای فعالیت های علمی و جهاد فرهنگی امام باقر و امام صادق علیهماالسلام ، فراهم نماید.

تاریخ به وضوح گواهی می دهد که امام سجاد علیه السلام در طول 34 سال فعالیت در دوران امامت خویش ، شیعه را از یکی از سخت ترین دوران های حیات سیاسی و اجتماعی عبور داد.

سلام و درود خدای سبحان ، فرشتگان الهی ، و انس و جن بر امام سجاد و اجداد طاهرین و معصومین از اولاد آن حضرت باد .