دعوای اثبات زوجیت چیست و چه مدارکی نیاز دارد؟

اثبات رابطه زوجیت یکی از موضوعاتی است که در بسیاری از پرونده های حقوقی خانوادگی از پرونده های طلاق گرفته تا تعیین ارث و انحصار وراثت کاربرد دارد. این رابطه باید طبق قانون در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد، اما در برخی موارد، به دلایل مختلف این رابطه به صورت رسمی ثبت نمی شود که برای طرفین عواقبی در پی خواهد داشت. برای اثبات زوجیت باید دادخواستی به محاکم قضایی ارائه بدهید و به مدارکی نیاز خواهید داشت. در این مقاله، روش اقامه دعوای اثبات زوجیت، تنظیم دادخواست و مدارک لازم برای اثبات زوجیت را توضیح می دهیم.

منظور از اثبات زوجیت چیست؟

مطابق با ماده ۹۹۳ قانون مدنی، یکی از اموری که باید مطابق با نظامات مخصوص در دایره سجل احوال یا همان دفاتر ثبت احوال به ثبت برسد. ازدواج اعم از دائم و موقتی است. در این صورت، اثبات رابطه زوجیت در پرونده های حقوقی به سادگی امکان پذیر خواهد بود و افراد می توانند از اسناد ثبت ازدواج به عنوان بهترین مدرک برای اثبات رابطه زوجیت استفاده کنند.

بااین حال، همه ازدواج ها در ثبت احوال به ثبت نمی رسند. ممکن است این موضوع دلایل بسیاری داشته باشد، اما برای موفقیت در برخی از پرونده های حقوقی خانوادگی باید بتوانید این رابطه و نسب را به اثبات برسانید. در واقع، شما باید با ارائه شواهد و مدارک کافی و مستدل نشان بدهید که با فردی رابطه زوجیت دارید.

دلایل اثبات زوجیت

اولین دسته از دلایلی که در دعوای اثبات زوجیت به کار می روند، دلایلی هستند که برای اثبات هر دعوایی به کار می روند. مطابق با ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی، اقرار، اسناد کتبی،شهادت ، امارات و قسم می توانند در وهله اول ادعای شما را مبنی بر وجود رابطه زوجیت میان دو فرد به اثبات برسانند. پس از آنها از دلایل خاص استفاده می شود که در ادامه درباره آنها توضیح می دهیم.

۱. اقرار

بهترین و محکم ترین دلیلی که می تواند رابطه زوجیت میان دو فرد را به اثبات برساند، اقرار آنها به وجود این رابطه است. بنابراین، اگر بتوانید از اقرار طرف مقابل در محضر دادگاه استفاده کنید، به سایر دلایل نیازی نخواهید داشت.

نکته ای که درباره اقرار به عنوان یکی از دلایل اثبات زوجیت وجود دارد، این است که طبق رویه قضایی نظیر پرونده اثبات زوجیت در دیوان عالی کشور به شماره ۹۲۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۱۲۱۲ در تاریخ ۲۹/۸/۱۳۹۲:«اقرار به زوجیت محمول بر زوجیت دائم است و عدم تعیین مهریه نیز قرینه ای بر اثبات زوجیت دائم است.» در واقع، در صورتی که طرف دعوای اثبات زوجیت به زوجیت اقرار کند اما درباره دائمی یا موقتی بودن آن صحبت نکند، اصل بر دائمی بودن ازدواج خواهد بود.

۲. اسناد کتبی

در صورت عدم اقرار طرف مقابل، می توانید از اسنادی که رابطه شما را ثابت می کنند، استفاده کنید. اسناد و مدارکی که به هر نحوی نشان می دهند شما با فردی رابطه زوجیت دارید و امضا، اثر انگشت یا مهر شخصی آنها را دارند، می توانند دلیل غیر قابل انکار دیگری برای اثبات رابطه زوجیت باشند.

۳. شهادت شهود

در مرحله بعدی و در صورت عدم دسترسی به اسناد معتبر یا عدم اقرار طرف مقابل، می توانید از شهادت شهود استفاده کنید. کسانی که برای اثبات رابطه زوجیت شهادت می دهند، باید بالغ، عاقل، باایمان، عادل و طاهر مولد باشند. این افراد نباید در دعوای شما به هر نحوی ذینفع باشند، نباید با طرفین دعوا یا یکی از آنها خصومت داشته باشند، نباید متکدی و ولگرد باشند یا نباید رابطه خویشاوندی یا خادم و مخدومی با یکی از طرفین دعوا داشته باشند.

مطابق با ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، «اصل نکاح با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن» به اثبات می رسد.

۴. امارات

امارات دلایلی هستند که ممکن است مانند سایر دلایل قطعیت نداشته باشند، اما ارائه آنها در دادگاه می تواند رابطه زوجیت را به ثبت برساند. وجود فیلم، عکس یا مدارکی مانند آن می توانند قرائن و شواهدی برای اثبات زوجیت از نظر قاضی دادگاه باشند. بنابراین، برای اثبات مدعای خود بهتر است که چنین مدارکی را هم ضمیمه دادخواست خود کنید.

۵. قسم

سوگند یا قسم دلیل بعدی است که می تواند در کنار سایر دلایلی که به آنها اشاره کردیم، ادعای طرفیت دعوای اثبات زوجیت را ثابت کند. هر یک از طرفین دعوا می توانند با طی تشریفات قانونی، در محضر خداوند متعال سوگند یاد کنند که ادعای آنها حقیقت دارد و قاضی می تواند از سوگند آنها برای اثبات رابطه زوجیت استفاده کند. البته، در میان دلایل اثبات زوجیت سوگند از اهمیت کمتری برخوردار است.

۶. دلایل خاص اثبات زوجیت

علاوه بر دلایلی که برای اثبات ادعا در هر دعوایی به کار می روند، می توان از دلایل خاصی هم برای اثبات رابطه زوجیت استفاده کرد. معاشرت و هم زیستی زوجین در یک خانه یکی از این دلایل است. با اثبات هم زیستی آنها به روش های مختلف از جمله شهادت شهود، می توان ثابت کرد که زوجین در خانه ای در کنار یکدیگر زندگی کرده اند و فرصت کافی برای خلوت کردن با یکدیگر را داشته اند.

علاوه براین، می توان از استشهادیه محلی به عنوان دلیلی برای زندگی دو نفر با یکدیگر استفاده کرد. این استشهادیه می تواند شواهد و مدارک کافی برای قاضی دادگاه جهت صدور حکم وجود رابطه زوجیت میان دو نفر را فراهم کند. استشهادیه محلی به ویژه برای ارائه دادخواست اثبات زوجیت موقت می تواند دلیل خوبی باشد و چنین رابطه ای را که اغلب شاهد و سند محکم و خاصی ندارد را به اثبات برساند.

با توجه به دلایل بنده برای اثبات این رابطه زوجیت (به مدارک و دلایل موجود برای اثبات رابطه زوجیت در این بخش اشاره می شود)، صدور حکم به اثبات زوجیت و الزام به ثبت واقعه نکاح دائم در یکی از دفاتر اسناد رسمی ازدواج مورد استدعاست.»

همراه با این دادخواست باید مدارک هویتی خود و دلایل و مدارکی که برای اثبات ادعای خود دارید نیز ارائه بدهید. این دادخواست و مدارک باید در یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک به ثبت برسند تا پرونده به دادگاه صالح ارجاع داده شود. دادگاه صالح به پرونده اثبات زوجیت نیز مطابق با ماده ۱۲ قانون حمایت از خانواده، می تواند دادگاه محل اقامت خوانده یا خواهان باشد. مطابق با این ماده قانونی: «در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند؛ مگر در موردی که خواسته، مطالبه مهریه غیرمنقول باشد.»

اثبات زوجیت در صورت فوت زوج

اثبات زوجیت در صورت فوت زوج یا زوجه می تواند به ورثه برای بهره مندی از ارث قانونی خود کمک کند. در واقع، در دعاوی خانوادگی که درباره به ارث رسیدن اموال و دارایی های یک فرد توسط کسانی که ادعا می کنند فرزندان او هستند، باید ابتدا رابطه زوجیت والدین به اثبات برسد. سپس، دعوای مطالبه سهم الارث آنها از ترکه متوفی قابل استماع خواهد بود. برای اثبات زوجیت در صورت فوت زوج یا زوجه نیز باید دادخواستی شبیه به آنچه توضیح دادیم تنظیم شود و در انتهای این دادخواست به درخواست مطالبه سهم الارث نیز اشاره شود.

اثبات زوجیت اتباع

دعوای اثبات زوجیت اتباع نیز در پرونده هایی مانند حضانت فرزند، طلاق و مطالبه سهم الارث مطرح می شود. در پرونده اثبات زوجیت اتباع، زن یا مرد یا هر دوی آنها جزو اتباع کشورهای دیگر هستند و یکی از آنها رابطه زوجیت را انکار می کند. برای اثبات رابطه زوجیت در چنین پرونده هایی نیز باید از همان دلایل اثبات زوجیت استفاده کرد. در این پرونده ها، مدارک هویتی شامل شناسنامه و گذرنامه و مدارک اثبات رابطه زوجیت از جمله گواهی ازدواج شرعی و پذیرفته شده آنها در نمایندگی یا سفارت ایران در کشورهای دیگر ضمیمه دادخواست می شوند.

دعوای اثبات زوجیت اتباع در دادگاه خانواده ایران یا دادگاه کشور محل اقامت زوجین اقامه خواهد شد.